Το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ απαγορεύει με απόλυτο τρόπο τα βασανιστήρια και την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία.Το δικαίωμα αυτό θεωρείται πως απαρτίζεται από δύο πτυχές, την ουσιαστική και την διαδικαστική. Κατά το ουσιαστικό του σκέλος, τα κράτη έχουν την υποχρέωση μέσω των αρχών τους να μην επιτρέπουν καμία απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή βασανιστήρια σε άτομα που είναι υπό τον έλεγχό τους (λογιζόμενη “αρνητική” μεταχείριση).
Κατά το διαδικαστικό σκέλος του ίδιου άρθρου, τα κράτη έχουν την υποχρέωση, σε οποιαδήποτε περίπτωση καταγγελίας για κακομεταχείριση, να προβαίνουν σε άμεση, διεξοδική και ανεξάρτητη διερεύνηση αυτής όταν οι ισχυρισμοί που προβάλλονται είναι υποστηρίξιμοι. Η έρευνα οφείλει να διενεργείται αμερόληπτα, με κατάλληλο τρόπο και σε εύλογο χρονικό διάστημα (βλ. περισσότερα για το περιεχόμενο του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ σε 1, 2). Στις 26 Ιανουαρίου 2023 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Β.Υ. κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 60990/14).
Η υπόθεση αφορά στην επαναπροώθηση του Β.Υ., Τούρκου υπηκόου από την Ελλάδα προς την Τουρκία καθώς και στην φερόμενη κακομεταχείρισή του από τις ελληνικές αρχές. Επικαλούμενος το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ ο προσφεύγων κατήγγειλε την μεταχείριση της οποίας έτυχε καθώς και την αναποτελεσματικότητα της έρευνας που διεξήχθη από τις εθνικές αρχές για τα επίμαχα γεγονότα. Επικαλούμενος το άρθρο 5 της ΕΣΔΑ ο προσφεύγων παραπονέθηκε για την παράνομη στέρηση της ελευθερίας του.
Εξετάζοντας τα όσα επικαλέστηκαν οι διάδικοι (βλ τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος σε παρ. 5 επ. και 56 της απόφασης και τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης σε παρ. 34 επ. και 57), το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος ενώπιον των εθνικών αρχών σύμφωνα με τους οποίους αστυνομικοί τον είχαν παραδώσει στις τουρκικές αρχές και τον είχαν υποβάλει σε μεταχείριση αντίθετη με το άρθρο 3 της Σύμβασης είναι υποστηρίξιμοι.
Κατόπιν της γνωστοποίησης των ισχυρισμών του αυτών κινήθηκε ποινική διαδικασία στο τέλος της οποίας η υπόθεση τέθηκε στο «αρχείο αγνώστων δραστών». Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το ελληνικό κράτος δεν διεξήγαγε αποτελεσματική έρευνα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ (βλ. περισσότερα σε παρ. 63-66). Το Δικαστήριο έλαβε υπόψη δύο στοιχεία για να θεμελιώσει τη διαπίστωση ότι η υπόθεση δεν έτυχε αποτελεσματικής έρευνας.
Συγκεκριμένα, ενώ διαπιστώθηκε ότι η πινακίδα του εμπλεκόμενου οχήματος ανήκε στην ελληνική αστυνομία δεν διερευνήθηκε περαιτέρω η ταυτότητα των εμπλεκομένων προσώπων ούτε εξετάστηκε κάποιος αστυνομικός επί του θέματος. Επιπλέον, οι δύο αυτόπτες μάρτυρες εξετάστηκαν από τις αρχές 8 σχεδόν μήνες μετά την ενημέρωση του Εισαγγελέα για την ύπαρξή τους.
Σημειώνεται, τέλος, πως το ΕΔΔΑ κατέληξε (κατά πλειοψηφία) στο συμπέρασμα ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπήρξε παραβίαση του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ. Στο πλαίσιο αυτό ανέφερε μεταξύ άλλων ότι δεν ανευρέθηκαν στη δικογραφία στοιχεία ικανά να επιτρέψουν στο Δικαστήριο να εξαγάγει συγκεκριμένα συμπεράσματα, υπογραμμίζοντας, ωστόσο, ότι η αδυναμία αυτή απορρέει σε μεγάλο βαθμό από τη μη διεξαγωγή από τις εθνικές αρχές μίας αποτελεσματικής και ενδελεχούς έρευνας (βλ. περισσότερα σε παρ. 77-91).
Αντίστοιχη ήταν θέση του Δικαστηρίου και επί του ισχυρισμού του προσφεύγοντος περί παραβίασης του άρθρου 5 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, με την πλειοψηφία να καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε παραβίαση του ως άνω άρθρου (βλ. περισσότερα σε παρ. 96-99). Από την άλλη πλευρά, κατά τη γνώμη της μειοψηφίας (βλ. σελ. 27 επ. απόφασης) στη συγκεκριμένη υπόθεση υπήρξε παραβίαση και του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 3 και του άρθρου 5 της ΕΣΔΑ. Στον προσφεύγοντα επιδικάστηκε αποζημίωση 12.500 ευρώ για ηθική βλάβη.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου.
Tα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι η παράλειψη του ελληνικού κράτους να διεξαγάγει αποτελεσματική έρευνα επί ισχυρισμών που αφορούν βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία συνιστά παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
