Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας: Ετήσια Έκθεση 2023

Ο αριθμός των πολιτών που υπέβαλαν αναφορά για αυθαίρετη συμπεριφορά οργάνων των Σωμάτων Ασφαλείας παρουσιάζεται αυξημένος κατά 21%, συγκριτικά με το 2019, την προ πανδημίας περίοδο δηλαδή. Ένδειξη αναγνώρισης του έργου της Αρχής και της εμπιστοσύνης των πολιτών. Μικρή αύξηση παρατηρείται στις υποθέσεις του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής, οι οποίες για το 2023 ανήλθαν σε 9, συμπεριλαμβανομένης μίας υπόθεσης με αντικείμενο την εκτέλεση απόφασης του Ε.Δ.Δ.Α για το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι και μίας αναφοράς από τον Υπεύθυνο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Frontex. Αντίθετα, περαιτέρω μειωμένος, κατά 12,5% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά και κατά 25% σε σχέση με το 2019, εμφανίζεται ο αριθμός των υποθέσεων που διαβιβάσθηκαν από την ΕΛ.ΑΣ, η οποία άλλωστε εξακολουθεί να αποτελεί τον κύριο φορέα προέλευσης των υποθέσεων της ειδικής αυτής αρμοδιότητας του Συνηγόρου του Πολίτη, δημιουργώντας εύλογο προβληματισμό. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε και η απόφαση του Συνηγόρου του Πολίτη για τη διενέργεια αυτεπάγγελτης, αυτοτελούς έρευνας για το τραγικό ναυάγιο που συνέβη τον Ιούνιο του 2023 ανοικτά της Πύλου, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η έκθεση του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α για το 2023 εστιάζει ιδιαιτέρως και στο φαινόμενο των προσαγωγών πολιτών από τα σώματα ασφαλείας. Αναπτύσσεται το θεσμικό πλαίσιο, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί από το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό δίκαιο και τη νομολογία και αναδεικνύονται στρεβλώσεις και καταχρηστικές πρακτικές που προσβάλλουν τον πυρήνα θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η στοχοποίηση κυρίως ανηλίκων και νεαρών ενηλίκων, αλλοδαπών αλλά και άλλων ευάλωτων ομάδων και επαγγελματιών, ιδίως στο πλαίσιο δημόσιων συναθροίσεων, ελέγχων, προσαγωγών ή/και συλλήψεων, που αντέχει σταθερά στον χρόνο, η αμφιλεγόμενης νομιμότητας μεταχείριση των πολιτών που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των αρχών που γίνεται κανονικότητα, τα περιστατικά των υπό διερεύνηση επαναπροωθήσεων στα θαλάσσια σύνορα που υπερβαίνουν εκείνα στα χερσαία, αλλά και η ύπαρξη συστηματικών πλημμελειών που εξακολουθεί να παρατηρείται στην πλειοψηφία των πειθαρχικών ερευνών, αναδεικνύουν για ακόμη μια φορά τον εγγυητικό ρόλο του Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α, ως ανεξάρτητου, εξωτερικού και αμερόληπτου μηχανισμού ελέγχου της δράσης της διοίκησης, σε κομβικό.

«Δεν αρκεί η αλλαγή και μόνο του θεσμικού πλαισίου λογοδοσίας και πειθαρχικού ελέγχου, της επαπειλούμενης, δηλαδή, εκ των υστέρων κύρωσης», επισημαίνει ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ποττάκης. «Απαιτείται και αλλαγή κουλτούρας στον διενεργούντα την έρευνα, αλλά και στο ίδιο το σώμα εν συνόλω. Χρειάζεται ενίσχυση της εκπαίδευσης, διαρκής επιμόρφωση και τακτικότερη αξιολόγηση της επάρκειας του προσωπικού. Χρειάζεται, επίσης, ο τόνος που θα εκπέμπει η ηγεσία, πολιτική και φυσική, να είναι σαφής, δυνατός και σταθερός. Να ενθαρρύνει και να συνδράμει την έρευνα κάθε καταγγελλόμενου περιστατικού, και να αποθαρρύνει κάθε απόπειρα συσκότισης ή συγκάλυψης. Απαιτείται επίμονη προσπάθεια, χωρίς παρεκκλίσεις και εκπτώσεις.

Κοινός στόχος, τόσο της κοινωνίας στο σύνολό της, όσο και των ίδιων των σωμάτων ασφαλείας, δεν μπορεί παρά να είναι η διαρκής αναβάθμιση των ερευνών, η κατοχύρωση διαφανών, ουσιαστικών και αμερόληπτων διαδικασιών, η πιστή τήρηση των ουσιαστικών και δικονομικών εγγυήσεων, ώστε να ενισχύεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στην αξιοπιστία των πειθαρχικών ερευνών, και, εν τέλει, στα ίδια τα σώματα ασφαλείας.