ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Υπόθεση Ματάλας κατά Ελλάδας- Καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ για παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ
Η ελευθερία της έκφρασης, όπως το δικαίωμα αυτό προβλέπεται στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΣΔΑ), αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και την ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν όχι μόνο να απέχουν από επεμβάσεις στο συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά παράλληλα οφείλουν να λαμβάνουν και μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του. Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης, όπως προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά και η ανάγκη για τυχόν περιορισμούς του δικαιώματος πρέπει να αποδεικνύεται πειστικά. Ειδικότερα, η όποια επέμβαση δημόσιας αρχής στο δικαίωμα της έκφρασης πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να είναι απαραίτητη για μια δημοκρατική́ κοινωνία και μέσω αυτής να επιδιώκεται κάποιος από τους αναφερόμενους στην παρ. 2 σκοπός. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΔΔΑ) εξετάζει την επέμβαση αυτή και αποφασίζει αν είναι ανάλογη προς το θεμιτό σκοπό που επιδιώκεται και αν οι λόγοι που επικαλούνται οι εθνικές αρχές για να τη δικαιολογήσουν είναι κρίσιμοι και επαρκείς. Αν κάτι από τα ανωτέρω δεν ισχύει, τότε κρίνεται ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 10 (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε οδηγό για το άρθρο 10 της Σύμβασης, εισήγηση Χ. Ράμμου και διπλωματική εργασία Κ. Λύρα-Χατζή).
Στις 25 Μαρτίου 2021 δημοσιεύθηκε η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Ματάλας κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 1864/18), με την οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε στη συγκεκριμένη περίπτωση το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ της ΕΣΔΑ. Δείτε την απόφαση όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εδώ, όπως αναρτήθηκε στη βάση δεδομένων HUDOC εδώ και το δελτίο τύπου του ΕΔΔΑ για τη συγκεκριμένη υπόθεση εδώ.
Ο προσφεύγων, διευθύνων σύμβουλος ανώνυμης εταιρείας, καταδικάστηκε από τα ελληνικά ποινικά δικαστήρια για τη συκοφαντική δυσφήμηση της πρώην νομικής συμβούλου της εταιρείας, Λ.Π.. Πιο συγκεκριμένα, ο προσφεύγων της είχε αποστείλει εξώδικη διαμαρτυρία στην οποία χαρακτήριζε τη συμπεριφορά της ως «αντιεπαγγελματική και αντιδεοντολογική» και την επέπληττε διότι, κατά τη γνώμη του, τον είχε ενημερώσει πλημμελώς σχετικά με τις νομικές υποθέσεις της εταιρείας. Για το περιεχόμενο της εν λόγω εξώδικης δήλωσης η Λ. Π. κατέθεσε το 2008 μήνυση για συκοφαντική δυσφήμηση και ο προσφεύγων καταδικάστηκε τελικά (το έτος 2017) σε ποινή φυλάκισης πέντε μηνών με αναστολή.
Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι η ποινή που του επιβλήθηκε υπήρξε άδικη, δεδομένου ότι οι αξιολογικές κρίσεις του είχαν επαρκή πραγματική βάση ενώ ταυτόχρονα δεν είχε καμία πρόθεση να προσβάλει την Λ.Π., αλλά να προασπίσει τα συμφέροντα της εταιρίας λόγω δικαιολογημένου ενδιαφέροντος υπό την ιδιότητά του ως διευθύνοντος συμβούλου.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος ισοδυναμεί με «επέμβαση της δημόσιας αρχής» στο δικαίωμα του στην ελευθερία της έκφρασης. Παρότι διαπίστωσε ότι η επέμβαση προβλεπόταν στο νόμο, έθεσε το ερώτημα εάν αυτή ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία». Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η κατηγορία σε βάρος της Λ.Π. για αντιεπαγγελματική και κακόβουλη συμπεριφορά θα μπορούσε να βλάψει τη φήμη και την καριέρα της. Συνεπώς, το Δικαστήριο έπρεπε να σταθμίσει το δικαίωμα σεβασμού της φήμης της Λ.Π. με το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος. Το ΕΔΔΑ λαμβάνοντας υπόψη μία σειρά από δεδομένα (όπως μεταξύ άλλων την ήπια γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε από τον προσφεύγοντα στο εξώδικο καθώς και ότι αυτό είχε αποσταλεί ιδιωτικά, το ότι οι επικρίσεις σε βάρος της Λ.Π. είχαν χαρακτηριστεί ως «γεγονότα» από τα εθνικά δικαστήρια χωρίς τα τελευταία να παρέχουν μία πειστική αιτιολογία για την κρίση αυτή, το ότι τα επιχειρήματα του προσφεύγοντος δεν είχαν εξεταστεί επαρκώς από τα εθνικά δικαστήρια και η απόρριψή τους δεν είναι πλήρως αιτιολογημένη κοκ) διαπίστωσε ότι η φύση και το πλαίσιο του επίμαχου κειμένου/εξωδίκου δεν θα έπρεπε να είχαν ως συνέπεια την επιβολή ποινής φυλάκισης, έστω και με αναστολή, καθώς η κύρωση αυτή είχε αναπόφευκτα ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.
Ως εκ τούτου, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι λόγοι που επικαλέστηκαν τα εθνικά δικαστήρια για να δικαιολογήσουν την επέμβαση στο δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος δεν ήταν «προσήκοντες και επαρκείς» και ότι «η επέμβαση στο δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία»». Για το λόγο αυτό έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης και κρίθηκε ότι η Ελλάδα οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 9.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 4.200 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου. Τα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος παραβιάστηκε. Οι εθνικές αρχές (εν προκειμένω τα ποινικά δικαστήρια) επέβαλαν στον προσφεύγοντα μία στερητική της ελευθερίας ποινή για το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης χωρίς επαρκή αιτιολογία/δικαιολογία. Με τον τρόπο αυτό έλαβε χώρα μία επέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος, η οποία δεν ήταν αναγκαία σε μία δημοκρατική κοινωνία και ως εκ τούτου παραβιάστηκε το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
