Στις 19 Ιουλίου 2022, το υπουργείο Μετανάστευσης κατέθεσε σε νομοσχέδιό του εκπρόθεσμη τροπολογία, σύμφωνα με την οποία η συλλογή και προκαταρκτική αξιολόγηση καταγγελιών για επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά την υποδοχή προσφύγων γίνεται από τον Υπεύθυνο Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, δηλαδή από υπάλληλο του ίδιου του υπουργείου Μετανάστευσης ή μετακλητό υπάλληλο που επιλέγεται επιτροπή απαρτιζόμενη κατά πλειοψηφία από στελέχη συναρμόδιων υπουργείων. Σημειωτέον ότι κι αυτά τα στελέχη, με τη σειρά τους, ορίζονται από τους αρμόδιους υπουργούς. Ακόμη, σύμφωνα με την ίδια τροπολογία, σε επιτροπή με ανάλογη σύνθεση ανατίθεται η αρμοδιότητα παρακολούθησης της εναρμόνισης των διαδικασιών φύλαξης των συνόρων και παροχής διεθνούς προστασίας με τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Το ζήτημα που εγείρεται εν προκειμένω είναι ότι υπάλληλος του υπουργείου Μετανάστευσης ή υπάλληλος που επιλέγεται ουσιαστικά από μέλη της κυβέρνησης θα προχωρά σε συλλογή και αξιολόγηση καταγγελιών για επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου που φέρονται να διαπράττουν οι ελληνικές Αρχές και η κυβέρνηση. Αυτό θέτει εν αμφιβόλω την ανεξαρτησία της έρευνας, καθώς κυβέρνηση και ελληνικές Αρχές ελέγχουν πλήρως τη διαδικασία ελέγχου των ιδίων για τυχόν παράνομες πράξεις τους. Ελέγχουν και καθορίζουν, δηλαδή, ποιο όργανο συλλέγει και κάνει την προκαταρκτική αξιολόγηση των καταγγελιών σε βάρος τους.
Σε ανακοίνωσή της στις 21 Ιουλίου 2022, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) υποστήριξε ότι «η σύνθεση επιτροπών στις οποίες πλειοψηφούν στελέχη διοίκησης των συναρμοδίων υπουργείων τελούντα υπό την ιεραρχική εντολή των πολιτικών προϊσταμένων τους, στερούνται εξ υπαρχής το παραμικρό εχέγγυο ανεξάρτητης και αμερόληπτης κρίσης». Η ΕλΕΔΑ προσθέτει πως «η επίμαχη τροπολογία αναθέτει και τυπικά τον οριστικό έλεγχο των καταγγελιών για επαναπροωθήσεις στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, η αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα της οποίας, όσον αφορά μάλιστα το συγκεκριμένο ζήτημα, έχει σοβαρότατα αμφισβητηθεί». Η ανακοίνωση καταλήγει: «Η επιλογή της Πολιτείας να αναθέσει στον “ελεγχόμενο” το ρόλο του “ελεγκτή” στο κορυφαίο διεθνώς, όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ζήτημα των επαναπροωθήσεων, με τροπολογία της τελευταίας στιγμής, είναι εξόχως προσχηματική και επικίνδυνη: δυναμιτίζει εξ ορισμού κάθε ελπίδα για αξιόπιστη διερεύνηση των σχετικών καταγγελιών και μαζί αποτελεί απρόσφορη απόπειρα πολιτικού αποπροσανατολισμού που δυστυχώς ενισχύει τις διάχυτες πλέον υπόνοιες περί παντελούς ελλείμματος διαφάνειας και λογοδοσίας για τα ζητήματα αυτά στη χώρα μας».
Η έλλειψη ανεξαρτησίας και αξιοπιστίας στις έρευνες για τα pushbacks αφορά ένα σημαντικό ζήτημα του κράτους δικαίου. Κι αυτό γιατί οι επαναπροωθήσεις προσφύγων αποτελούν κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και, σύμφωνα και με τον πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) Λίνο-Αλέξανδρο Σισιλιάνο, απαγορεύονται από το άρθρο 33 της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, γνωστή και ως Σύμβαση Γενεύης. Υπενθυμίζουμε, ακόμη, ότι τον Φεβρουάριο του 2022 ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Filippo Grandi ενημέρωσε πως η Ύπατη Αρμοστεία είχε καταγράψει σχεδόν 540 περιστατικά επαναπροωθήσεων στα ελληνικά θαλάσσια και χερσαία σύνορα από τις αρχές του 2020.
Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι με την παραπάνω ρύθμισή της η κυβέρνηση παραβίασε και τους κανόνες καλής νομοθέτησης. Αποσκοπώντας στην υιοθέτηση κανόνων καλής και διαφανούς νομοθέτησης στο πλαίσιο του κράτους δικαίου, το άρθρο 74 παρ. 5 του Συντάγματος, και τα άρθρα 87, 88 και 101 παρ. 5 του Κανονισμού της Βουλής ορίζουν ότι οι υπουργικές τροπολογίες σε προτεινόμενα νομοσχέδια πρέπει να κατατίθενται μέχρι τρεις ημέρες πριν την έναρξη της συζήτησης στην Ολομέλεια ή την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, απαγορεύοντας τροπολογίες άσχετες με το κύριο αντικείμενο του νομοσχεδίου.
Σκοπός των παραπάνω κανόνων είναι να υπάρχει αρκετός χρόνος για επεξεργασία και έλεγχο -τόσο από τους βουλευτές όσο και από την κοινή γνώμη- των ρυθμίσεων που προτείνονται από τους υπουργούς με τη μορφή των τροπολογιών. Με την απαγόρευση των εκπρόθεσμων τροπολογιών αποσοβείται η κατάθεση -λίγο πριν την ψήφιση του νομοσχεδίου- ρυθμίσεων που αναπόφευκτα θα ξεφύγουν της προσοχής της δημόσιας σφαίρας, ρυθμίζοντας υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης λογοδοσίας ζητήματα που άπτονται ατομικών δικαιωμάτων, δημοσίων συμβάσεων και άλλων σημαντικών ζητημάτων που επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων πολιτών.
Ωστόσο, εν προκειμένω παραβιάστηκε το παραπάνω νομοθετικό πλαίσιο, αφού η προαναφερόμενη τροπολογία κατατέθηκε μόλις την προηγούμενη ημέρα της ψήφισης του νομοσχεδίου του υπουργείου Μετανάστευσης, η οποία έγινε στις 20 Ιουλίου.
Με εκπρόθεσμη τροπολογία η ελληνική κυβέρνηση διαμόρφωσε μια διαδικασία συλλογής και προκαταρκτικής αξιολόγησης των καταγγελιών για επαναπροωθήσεις, η οποία δεν ανταποκρίνεται στις επιταγές της ανεξαρτησίας και της αξιοπιστίας που πρέπει να διακρίνουν τις έρευνες για τυχόν παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Τα εχέγγυα της ανεξαρτησίας και της αξιοπιστίας θα πρέπει να υπάρχουν και στην εξέταση των καταγγελιών για pushbacks από τις ελληνικές Αρχές, αφού μάλιστα αυτά απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο και, πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 33 της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!