ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Υπόθεση Δημητρίου κατά Ελλάδας- Καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ για παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ
Η ελευθερία της έκφρασης, όπως το δικαίωμα αυτό προβλέπεται στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΣΔΑ), αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και την ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν όχι μόνο να απέχουν από επεμβάσεις στο συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά παράλληλα οφείλουν να λαμβάνουν και μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του. Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης, όπως προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά και η ανάγκη για τυχόν περιορισμούς του δικαιώματος πρέπει να αποδεικνύεται πειστικά. Ειδικότερα, η όποια επέμβαση δημόσιας αρχής στο δικαίωμα της έκφρασης πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να είναι απαραίτητη για μια δημοκρατική́ κοινωνία και μέσω αυτής να επιδιώκεται κάποιος από τους αναφερόμενους στην παρ. 2 σκοπός. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΔΔΑ) εξετάζει την επέμβαση αυτή και αποφασίζει αν είναι ανάλογη προς το θεμιτό σκοπό που επιδιώκεται και αν οι λόγοι που επικαλούνται οι εθνικές αρχές για να τη δικαιολογήσουν είναι κρίσιμοι και επαρκείς. Αν κάτι από τα ανωτέρω δεν ισχύει, τότε κρίνεται ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 10 (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε οδηγό για το άρθρο 10 της Σύμβασης, εισήγηση Χ. Ράμμου και διπλωματική εργασία Κ. Λύρα-Χατζή).
Στις 11 Μαρτίου 2021 δημοσιεύθηκε η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Δημητρίου κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 62639/12), με την οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε στη συγκεκριμένη περίπτωση το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Δείτε την απόφαση όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εδώ, όπως αναρτήθηκε στη βάση δεδομένων HUDOC εδώ και το δελτίο τύπου του ΕΔΔΑ όπου αναφέρεται και η συγκεκριμένη υπόθεση εδώ.
Η προσφυγή αφορά ιδίως την καταδίκη του προσφεύγοντος στο πλαίσιο πολιτικής δίκης να καταβάλει αποζημίωση στον Ε.Κ., διότι προσέβαλε την προσωπικότητα του τελευταίου κατόπιν της δημοσίευσης ενός άρθρου στον τύπο.
Ειδικότερα, ο προσφεύγων ήταν ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και κύριος μέτοχος εταιρείας, η οποία ήταν ιδιοκτήτρια τοπικού τηλεοπτικού καναλιού και εφημερίδας στην Κρήτη. Ο Ε.Κ. ήταν πρώην δήμαρχος Ηρακλείου, πρώην μέλος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και ιδιοκτήτης μιας εφημερίδας. Ο Ε.Κ. έκανε σχόλια σε τηλεοπτική εκπομπή σχετικά με την χρηματοδότηση των εταιρειών του προσφεύγοντος, τα οποία αποδείχθηκαν στη συνέχεια ανακριβή. Στην εφημερίδα «Νέα Κρήτη» της 22 Φεβρουαρίου 2002, ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα άρθρο με το οποίο αυτός αρνήθηκε τους ισχυρισμούς του Ε.Κ.. Οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποίησε στο εν λόγω άρθρο κρίθηκαν ως συκοφαντικοί από τα εθνικά δικαστήρια και οδήγησαν τελικά στην κρίση (κατά το έτος 2012) περί υποχρέωσης του προσφεύγοντος να καταβάλλει χρηματική αποζημίωση στον Ε.Κ..
Το ΕΔΔΑ, επισημαίνοντας εξ αρχής ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος από τα πολιτικά δικαστήρια συνιστά μία παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος του τελευταίου στην ελευθερία της έκφρασης και εξέτασε το κατά πόσον μία τέτοια παρέμβαση συμμορφώνεται προς τις απαιτήσεις της παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Όσον αφορά την φύση των επιδίκων αναφορών, το ΕΔΔΑ θεώρησε ότι οι φράσεις «απάντηση σε λασπολόγο», «ξεπέρασε κάθε προηγούμενο λασπολογίας», «επιχείρησε εκ νέου να λασπολογήσει», λαμβανόμενες υπόψη με τα συμφραζόμενά τους, συνιστούν μάλλον αξιολογική κρίση μη επιδεκτική απόδειξης παρά ένα γεγονός, το πραγματικό του οποίου μπορεί να αποδειχθεί αντικειμενικά. Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι, όπως προκύπτει από τις αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων, τα τελευταία δεν εξέτασαν τις επίδικες αναφορές μέσα στο γενικό πλαίσιο της υπόθεσης προκειμένου να αξιολογήσουν την πρόθεση του προσφεύγοντος. Τέλος, αναφορικά με τη σχέση αναλογικότητας μεταξύ του επιδικασθέντος ποσού και της βλάβης η οποία προκλήθηκε στην φήμη του Ε.Κ., το ΕΔΔΑ διεπίστωσε ότι τα αρμόδια (ελληνικά) δικαστήρια έλαβαν υπόψη τα στοιχεία που είχαν ενώπιόν τους κατά τρόπο πολύ γενικό και ότι δεν προέβησαν, για παράδειγμα, σε μία ανάλυση της οικονομικής κατάστασης του προσφεύγοντος
Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω το ΕΔΔΑ θεώρησε ότι: α) οι εθνικές αρχές δεν παρείχαν λόγους συναφείς και επαρκείς προκειμένου να αιτιολογήσουν την εκ μέρους των πολιτικών δικαστηρίων καταδίκη του προσφεύγοντος σε καταβολή αποζημίωσης προς τον Ε.Κ., β) η κύρωση που του επιβλήθηκε δεν ήταν ανάλογη προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό και γ) η καταδίκη αυτή δεν αντιστοιχούσε σε μία «επιτακτική κοινωνική ανάγκη» και ως εκ τούτου δεν ήταν αναγκαία μέσα σε μία δημοκρατική κοινωνία. Για το λόγο αυτό έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης και κρίθηκε ότι η Ελλάδα οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 25.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου. Τα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι τα δικαιώματα του προσφεύγοντος και ειδικά το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης παραβιάστηκαν. Ειδικότερα, κρίθηκε ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος από τα πολιτικά δικαστήρια συνιστά επέμβαση στο δικαίωμά του της ελευθερίας της έκφρασης, η οποία μη εντασσόμενη στους περιορισμούς που προβλέπει η παρ. 2, οδηγεί στην παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
