Ο νόμος 4855 /2021 και οι τροπολογίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης συντάσσει και καταθέτει νομοσχέδιο που ασχολείται  με τις τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ο τίτλος του εν λόγω νομοσχεδίου έχει αλλάξει 3 φορές από τη στιγμή που μπήκε προς διαβούλευση μέχρι την ψήφισή του ως νόμου. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι ο νόμος περιέχει διατάξεις άσχετες με το κύριο αντικείμενο του νόμου καθώς και ότι ψηφίστηκαν άσχετες τροπολογίες. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης καταθέτει στην Βουλή 3 τροπολογίες, που ρυθμίζουν σχετικά ή άσχετα με το κύριο αντικείμενο του νόμου ζητήματα. Με τον τρόπο αυτό παρακάμπτονται εμμέσως ή αμέσως οι κανόνες της καλής νομοθέτησης. Τέλος, μέσω άρθρου της μίας εκ των τροπολογιών αυτών δίνεται η δυνατότητα απόσπασης δικαστικών λειτουργών στον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις καθώς δημιουργεί προβληματισμούς σχετικά με τον σκοπό που μία τέτοια διάταξη εξυπηρετεί.

Α. Γενικά περί καλής νομοθέτησης

Στις 8 Οκτωβρίου 2021 ολοκληρώθηκε η διαδικασία της διαβούλευσης στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο “Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας”, το οποίο αποτελείται από 164 άρθρα. Την 1-11-2021 εισάγεται στην Βουλή το ίδιο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, έχοντας πλέον τον τίτλο “Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης” και αποτελούμενο από 174 άρθρα. Το νομοσχέδιο αυτό ψηφίζεται ως νόμος 4855/2021, έχοντας τον τίτλο “Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και άλλες επείγουσες διατάξεις” και αποτελούμενο πλέον από 203 άρθρα.

Οι λέξεις “λοιπές διατάξεις” και “άλλες επείγουσες διατάξεις” που περιέχονται στους δύο τελευταίους τίτλους καθιστούν σαφές ότι στα εν λόγω νομοθετικά κείμενα υπάρχουν και διατάξεις που εκφεύγουν από το κύριο αντικείμενο του νόμου. Με τον τρόπο αυτό, ωστόσο, οι επιταγές του άρθρου 74 του Συντάγματος και του άρθρου  85 του Κανονισμού της Βουλής, όπως αναλύονται και εξειδικεύονται στις σελ. 18, 19, 24, 77 του Εγχειριδίου Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας (που απαιτούν τα νομοσχέδια να μην περιέχουν άσχετες μεταξύ τους διατάξεις) παραβλέπονται. Επίσης, οι αρχές της καλής νομοθέτησης, όπως αυτές αποτυπώνονται στο άρθρο 58 του νόμου 4622/2019, παραβιάζονται. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Εγχειρίδιο: “Η αναφορά σε «άλλες διατάξεις» που είναι συνηθισμένη πρακτική όταν το νομοσχέδιο περιέχει διατάξεις άσχετες με το κυρίως ρυθμιστικό του αντικείμενο πρέπει να αποφεύγεται γιατί προκαλεί ασάφεια, αμφισημία και συνεπώς αντίκειται στις αρχές της αποτελεσματικότητας και της προσβασιμότητας ως αρχές καλής νομοθέτησης”. Επιπροσθέτως, ο τελικός τίτλος του νόμου, υποδεικνύει ότι κατατέθηκαν και ψηφίστηκαν άσχετες τροπολογίες κατά παραβίαση των διατάξεων (βλ.  άρθρο 74 του Συντάγματος, άρθρα 87, 8 8 και 101 του Κανονισμού της Βουλής, όπως αυτά αναλύονται και εξειδικεύονται στις σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78 του Εγχειριδίου Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας) που ορίζουν τις ειδικότερες συνθήκες με τις οποίες εισάγεται κάποια τροπολογία προς ψήφιση αλλά και το περιεχόμενο που αυτή οφείλει να έχει.

Στις 9-11-2021 και ώρα 20:10 κατατίθεται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης η υπ’ αριθμ. 1130/95/9-11-2021 τροπολογία με την οποία προτείνεται η τροποποίηση του άρθρου 269 ΚΠΔ. Στις 9-11-2021 και ώρα 20:52 κατατίθεται από το ίδιο Υπουργείο η υπ΄ αριθμ.  1132/97/9-11-2021 τροπολογία, η οποία περιέχει 4 άρθρα που αφορούν ακόμα κάποιες τροποποιήσεις άρθρων του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Στις 9-11-2021 και ώρα 22:00, κατατίθεται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης η υπ’ αριθμ. 1133/98/9-11-2021 τροπολογία-προσθήκη με τίτλο “Ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης” και το περιεχόμενο των ρυθμίσεων που ενσωματώνει θα αναλυθεί κατωτέρω.

Β. Περί της υπ’ αριθμ. 1133/98/9-11-2021 τροπολογίας και ειδικά της δυνατότητας για απόσπαση δικαστικών λειτουργών στον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης.

Η 1133/98/9-11-2021 τροπολογία-προσθήκη τροπολογία περιέχει 9 άρθρα που έχουν έκταση 8 σελίδες και χωρίζονται σε δύο κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο περιέχει 2 άρθρα που σχετίζονται με αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Υπενθυμίζεται, βέβαια στο σημείο αυτό ότι εκτενείς αλλαγές στον εν λόγω Κώδικα έλαβαν χώρα έναν μόλις μήνα νωρίτερα νωρίτερα με τον ν. 4842/2021. Το δεύτερο κεφάλαιο της τροπολογίας περιέχει 7 άρθρα που ρυθμίζουν ζητήματα σχετικά την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, την απόσπαση και απασχόληση δικαστικών λειτουργών, την ανακατανομή θέσεων δικαστικών υπαλλήλων, τους περιορισμούς στο δικαίωμα της παραίτησης δικαστικών υπαλλήλων και το δικαίωμα παράστασης προς υποστήριξης της κατηγορίας ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου. Καθίσταται σαφές, λοιπόν, ότι οι διατάξεις της εν λόγω τροπολογίας είναι άσχετες τόσο μεταξύ τους όσο και με το κύριο αντικείμενο του νομοσχεδίου, γεγονός που με τη σειρά του παραβιάζει τους κανόνες καλής νομοθέτησης που αφορούν τις τροπολογίες και αναφέρονται ανωτέρω. 

Πέραν των ζητημάτων που άπτονται της καλής νομοθέτησης, το ουσιαστικό περιεχόμενο του άρθρου 5 της εν λόγω τροπολογίας, που προβλέπει τη δυνατότητα απόσπασης δικαστικών λειτουργών στον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, προκαλεί προβληματισμούς. Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων με ανακοίνωσή της χαρακτηρίζει “καινοφανή και αδιανόητη” τη διάταξη αυτή, τονίζοντας ότι δεν έχει κάποια δικαιολογητική βάση από τη στιγμή που ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει καθήκοντα αντίστοιχα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης που να δικαιολογούν την υποβοήθηση του νομοθετικού έργου. Το γεγονός δε, ότι η απόσπαση αυτή θα γίνεται για λόγους σχετικούς με την “εκτέλεση νομοπαρασκευαστικών έργων, καθώς και καθηκόντων σχετικών εκπαίδευση των δικαστικών λειτουργών” προκαλεί ακόμα μεγαλύτερους προβληματισμούς σχετικά με τη σκοπιμότητα της διάταξης, καθώς η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων έχει πολλάκις καταγγείλει τον αποκλεισμό των δικαστικών ενώσεων από τη νομοπαρασκευαστική διαδικασία.

Σημειώνεται ότι ο Τομεάρχης Δικαιοσύνης της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, Θ. Ξανθόπουλος, (1, 2) αναφέρει πως η συγκεκριμένη τροπολογία έχει σοβαρά συνταγματικά προβλήματα καθώς δημιουργεί έναν εξωθεσμικό τρόπο διοίκησης και διαχείρισης της Δικαιοσύνης και ταυτόχρονα εγείρει ζητήματα παραβίασης της διάκρισης των εξουσιών καθώς και της ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών. Περαιτέρω αντιδράσεις ως προς το ζήτημα αυτό έλαβαν χώρα και στο πλαίσιο της συζήτησης στην Βουλή από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ (βλ. σελ. 22, 26, 30, 49 πρακτικών της Βουλής).