Η απαγόρευση των συναθροίσεων ενόψει της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Με απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας απαγορεύθηκαν σε όλη τη χώρα οι δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις για το χρονικό διάστημα από 15 έως 18 Νοεμβρίου 2020. Η απαγόρευση των συναθροίσεων ενόψει της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε πως με την απόφαση αυτή του Αρχηγού της Αστυνομίας περιορίζεται ανεπίτρεπτα και με τρόπο ενάντιο στο Σύνταγμα το δικαίωμα του συνέρχεσθαι.

Την 17η Νοεμβρίου κάθε έτους λαμβάνει χώρα ο επίσημος εορτασμός της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου την 17-11-1973 κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Τις ημέρες που προηγούνται της επετείου πραγματοποιείται δε, τριήμερος εορτασμός στις πανεπιστημιακές σχολές, ο οποίος “κορυφώνεται” με την πραγματοποίηση πορείας.

Ωστόσο, με την υπ’ αριθμ. 1029/8/18 (ΦΕΚ 5046/Β’/14-11-2020) απόφασή του ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας αποφάσισε την απαγόρευση όλων των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων στο σύνολο της Επικράτειας για το διάστημα από 15 Νοεμβρίου και ώρα 6.00 π.μ. μέχρι και 18 Νοεμβρίου 2020 και ώρα 9.00 μ.μ.. Όπως αναφέρει η απόφαση, τούτο έλαβε χώρα λαμβάνοντας υπ’ όψιν “τους επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας, που συνίστανται στον σοβαρό κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού COVID-19¨.

Η νομιμότητα της απόφασης αυτής του Αρχηγού της Αστυνομίας αμφισβητήθηκε και η απαγόρευση της όποιας διαδήλωσης για την επέτειο του Πολυτεχνείου δέχθηκε έντονη κριτική. Μεταξύ άλλων:

Με την από 17-11-2020 δήλωσή της η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επεσήμανε πως η συγκεκριμένη απόφαση “εγείρει ζήτημα αναστολής των…συνταγματικών, ενωσιακών και διεθνών επιταγών” που πρέπει να υπάρχουν ούτως ώστε να είναι νόμιμος ο περιορισμός του δικαιώματος του συνέρχεσθαι, όπως αυτό κατοχυρώνεται μεταξύ άλλων στο άρθρο 11 του Συντάγματος, το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 12 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, μέσα από δελτίο τύπου που εξέδωσε, επεσήμανε πως α) η γενική αναστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι μέσω της ως άνω απόφασης δεν τηρεί τις προδιαγραφές που θέτουν το Σύνταγμα και οι νόμοι για τον περιορισμό του δικαιώματος αυτού, β) σε κάθε περίπτωση η καθολική και χωρίς διάκριση απαγόρευση οποιασδήποτε συνάθροισης παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας και γ) “Ο έκδηλος αυταρχικός πατερναλισμός της επίμαχης απόφασης σε συνδυασμό με σειρά άλλων συναφών περιστατικών των τελευταίων ημερών…δημιουργούν την εντύπωση της εγκαθίδρυσης στη χώρα μας μιας πολιτειακής νοοτροπίας των κυβερνώντων που αφίσταται κατά πολύ των αρχών του δημοκρατικού κράτους δικαίου”.

Η Διεθνής Αμνηστία κάλεσε τις ελληνικές αρχές να ανακαλέσουν την υπό κρίση απόφαση καθώς “συνιστά δυσανάλογο περιορισμό στα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και της ειρηνικής συνάθροισης”, τονίζοντας πως “Η πανδημία δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την αποσιώπηση των φωνών που ασκούν κριτική ή για την υπονόμευση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”. 

Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων με την από 15-11-2020 ανακοίνωσή της και θεωρώντας πως η συγκεκριμένη απόφαση πρέπει άμεσα να ανακληθεί καθώς βρίσκεται εκτός συνταγματικού πλαισίου, ανέφερε πως: “η πολιτεία οφείλει να προστατεύσει τη δημόσια υγεία μέσα στις συνθήκες της πανδημίας, χωρίς να υπερβαίνει τα όρια του Κράτους Δικαίου” (βλ. και 1, 2 υπέρ της άποψης αυτής).

Στην απόφαση της κυβέρνησης για καθολική απαγόρευση των δημόσιων συναθροίσεων αντιτάχθηκαν με κοινό τους κείμενο το ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25.

Ταυτόχρονα νομικοί και ακαδημαϊκοί εξέφρασαν τους προβληματισμούς τους σχετικά με τη νομιμότητα και τη συνταγματικότητα της εν λόγω απόφασης (βλ. μεταξύ άλλων άρθρο σε efsyn.gr). Σημειώνεται ειδικότερα, ότι ο Γ. Σωτηρέλης (καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου) σε άρθρα του στο constitutionalism. gr (βλ. 1, 2) έκανε λόγο για μία απόφαση με έωλο νομικό έρεισμα και έκδηλα συνταγματικά προβλήματα και ανέφερε πως “η κυβέρνηση, διά του Αρχηγού της αστυνομίας, χρησιμοποιεί σαν πρόσχημα την πανδημία όχι για να περιορίσει απλώς το δικαίωμα, κάτι που είναι κατ’αρχήν θεμιτό και συχνά επιβεβλημένο, αλλά για να επιτύχει στην πραγματικότητα την αναστολή του η οποία όμως δεν επιτρέπεται κατά το ελληνικό Σύνταγμα, παρά μόνον υπό τις  –μη συντρέχουσες εν προκειμένω– προϋποθέσεις  για την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας”.

Από την άλλη πλευρά, υπήρξαν και τοποθετήσεις υπέρ της συνταγματικότητας της συγκεκριμένης απόφασης απαγόρευσης των συναθροίσεων (βλ. μεταξύ άλλων 1, 2, 3)  ενώ η Συντονιστική Επιτροπή της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος αξίωσε την δημοσιοποίηση περαιτέρω στοιχείων προκειμένου να κριθεί η νομιμότητά της υπό κρίση απόφασης.

Κατά της απόφασης αυτής του Αρχηγού της Αστυνομίας ασκήθηκαν αιτήσεις ακύρωσης ενώπιον του ΣτΕ (βλ. μεταξύ άλλων 1, 2). Τόσο το αίτημα προσωρινής διαταγής (βλ. 1, 2) όσο και η αίτηση αναστολής απορρίφθηκαν από το δικαστήριο. 

Αναφέρεται παρενθετικά ότι πολιτικά κόμματα και συλλογικότητες εξήγγειλαν την συμμετοχή τους (1, 2,) και πραγματοποίησαν πορείες ανά τη χώρα (1, 2), από τις οποίες δεν έλειψαν, δυστυχώς, φαινόμενα καταστολής και συλλήψεις (βλ. 1, 2, 3, 4).