Α. Τον Νοέμβριο του 2023 τίθεται σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο «Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης – Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας». Το εν λόγω σχέδιο νόμου περιελάμβανε 103 άρθρα, μέσω των οποίων τροποποιούνταν διατάξεις του Ποινικού Κώδικα (βλ. άρθρα 3-48 σ/ν), του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (βλ. άρθρα 49-84 σ/ν) και του νόμου 3500/2006 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας (βλ. άρθρα 85-99). Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης υποβλήθηκαν σχεδόν δύο χιλιάδες σχόλια.
Τον Φεβρουάριο του 2024 το υπό κρίση σχέδιο νόμου (αποτελούμενο πλέον από 137 άρθρα) κατατίθεται στη Βουλή και ψηφίζεται ο ν. 5090/2024, ο οποίος αποτελείται από 138 άρθρα.
Με το νόμο αυτό τροποποιούνται – για πολλοστή φορά- διατάξεις των δύο βασικών ποινικών νομοθετημάτων, του Ποινικού Κώδικα (Π.Κ.) και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Κ.Π.Δ.). Υπενθυμίζεται ότι ο νέος Π.Κ. και ο νέος Κ.Π.Δ. τέθηκαν σε ισχύ την 1/7/2019, με τους ν. 4619/2019 και 4620/2019 αντίστοιχα, ενώ έκτοτε σειρά διατάξεών τους τροποποιήθηκε -αποσπασματικά και με μη συνεκτικό τρόπο- με μία σειρά νόμων, όπως ενδεικτικά οι ν. 4637/2019 και 4855/2021.
Β. Ήδη από τη θέση του σχεδίου νόμου σε διαβούλευση (αλλά και σε μεταγενέστερα στάδια) πληθώρα φορέων και ενώσεων άσκησαν δριμεία κριτική τόσο αναφορικά με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε όσο και σε σχέση με το ειδικότερο περιεχόμενο ορισμένων διατάξεων του (σχεδίου) νόμου. H μη σύσταση νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, η θέση του σ/ν σε δημόσια διαβούλευση χωρίς να έχει προηγηθεί διαβούλευση με τους θεσμικούς φορείς που εμπλέκονται στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, οι συνεχείς τροποποιήσεις διατάξεων των Κωδίκων, ο αποσπασματικός χαρακτήρας των αλλαγών ή/και η «προχειρότητα» αυτών, η μέσω των αλλαγών αυτών εξυπηρέτηση σκοπών διαφορετικών από τους εξαγγελλόμενους καθώς και η μη συμβατότητα διατάξεων με το Σύνταγμα, υπερεθνικής ισχύος διατάξεις και θεμελιώδεις αρχές του Ποινικού Δικαίου αποτέλεσαν βασικά σημεία κριτικής (βλ. μεταξύ άλλων 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19).
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μείζονες προβληματισμοί διατυπώθηκαν αναφορικά με:
α) την πρόβλεψη περί δυνατότητας επιβολής της παρεπόμενης ποινής της δήμευσης περιουσίας για το αδίκημα του εμπρησμού (άρθρο 43 ν. 5090/2024) και τη συμβατότητά της με το άρθρο 17 του Συντάγματος, διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και της ΕΣΔΑ,
β) την διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της κράτησης ανηλίκων (άρθρο 29 του νόμου) και τη συμβατότητά της με τις αρχές του ποινικού δικαίου ανηλίκων και τις προβλέψεις της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού,
γ) την πρόβλεψη περί εκδίκασης υποθέσεων σε πρώτο και δεύτερο βαθμό από ομοιόβαθμο δικαστήριο (Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων) και τη συμβατότητά τους με υπερεθνικής ισχύος κανόνες, όπως το άρθρο 2 του 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ,
δ) τις αλλαγές σε ζητήματα αρμοδιότητας των Μεικτών Ορκωτών Δικαστηρίων και τη συμβατότητά τους με το άρθρο 97 του Συντάγματος,
ε) τις προβλέψεις περί μη κλήτευσης ή/και προαιρετικής κλήσης και εμφάνισης στο ακροατήριο προσώπων ως μαρτύρων (άρθρα 78 και 112 του νόμου) και τη συμβατότητά τους με το θεμελιώδες δικαίωμα του κατηγορουμένου να εξετάζει τους μάρτυρες κατηγορίας καθώς και
στ) το γενικότερο πνεύμα τιμωρητικότητας, την αύξηση των ποινών και την εν γένει αυστηροποίηση του πλαισίου έκτισης των ποινών, ζητήματα τα οποία θεωρήθηκε, μεταξύ άλλων, ότι θα οδηγήσουν σε αύξηση του πληθυσμού στις φυλακές, οι οποίες ήδη πάσχουν από συνθήκες υπερπληθυσμού και διαρκώς επιδεινούμενες συνθήκες κράτησης.
Γ. Οι συνεχείς -και σε σύντομα χρονικά διαστήματα- αποσπασματικές τροποποιήσεις διατάξεων των ποινικών κωδίκων, οι οποίες δύνανται να ερμηνευθούν και ως σημάδι “ποινικού λαϊκισμού” αλλά και να θέσουν ζητήματα ανασφάλειας δικαίου, η ασυμβατότητα ποινικών ρυθμίσεων με διατάξεις συνταγματικής ή υπερεθνικής ισχύος ή η αντίθεσή τους με δικαιώματα του πολίτη και του κατηγορουμένου καθώς και με παγιωμένες θεωρητικές αντιλήψεις ή νομολογιακές πρακτικές αποτελούν φαινόμενα που ουδεμία θέση έχουν σε ένα κράτος δικαίου. Δυστυχώς, ωστόσο, δεν φαίνεται να αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό η ύπαρξη τέτοιων φαινομένων στην ελληνική πραγματικότητα.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
