ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Υπόθεση Κίτσος κατά Ελλάδος – Καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση του άρθρου 10 της Ε.Σ.Δ.Α.
Η ελευθερία της έκφρασης, όπως το δικαίωμα αυτό προβλέπεται στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΣΔΑ), αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και την ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν όχι μόνο να απέχουν από επεμβάσεις στο συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά παράλληλα οφείλουν να λαμβάνουν και μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του. Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης, όπως προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά και η ανάγκη για τυχόν περιορισμούς του δικαιώματος πρέπει να αποδεικνύεται πειστικά. Ειδικότερα, η όποια επέμβαση δημόσιας αρχής στο δικαίωμα της έκφρασης πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να είναι απαραίτητη για μια δημοκρατική́ κοινωνία και μέσω αυτής να επιδιώκεται κάποιος από τους αναφερόμενους στην παρ. 2 σκοπός. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΔΔΑ) εξετάζει την επέμβαση αυτή και αποφασίζει αν είναι ανάλογη προς το θεμιτό σκοπό που επιδιώκεται και αν οι λόγοι που επικαλούνται οι εθνικές αρχές για να τη δικαιολογήσουν είναι κρίσιμοι και επαρκείς. Αν κάτι από τα ανωτέρω δεν ισχύει, τότε κρίνεται ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 10 (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε οδηγό για το άρθρο 10 της Σύμβασης, εισήγηση Χ. Ράμμου και διπλωματική εργασία Κ. Λύρα-Χατζή).
Στις 2 Σεπτεμβρίου 2022 δημοσιεύθηκε η απόφαση του Ε.Δ.Δ.Α. επί της προσφυγής Κίτσος κ. Ελλάδος (αρ. προσφυγής 21793/14), με την οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε στη συγκεκριμένη περίπτωση το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Το κείμενο της απόφασης όπως έχει μεταφραστεί και αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους μπορεί κανείς να βρει εδώ, και εδώ στο πρωτότυπο κείμενό της, όπως αναρτήθηκε στη ιστοσελίδα της βάσης δεδομένων του Ε.Δ.Δ.Α..
Η προσφυγή αφορά την παραβίαση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος μέσω της ποινικής καταδίκης του για το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμισης του άρθρου 363 του Ποινικού Κώδικα. Η κατηγορία σε εφετειακό βαθμό μετατράπηκε στο αδίκημα της απλής δυσφήμισης του αρ. 362 Π.Κ.. Η δευτεροβάθμια καταδίκη του προσφεύγοντα επικυρώθηκε και σε αναιρετικό βαθμό από τον Άρειο Πάγο.
Ειδικότερα, ο προσφεύγων σε εμφάνισή του σε τοπικό τηλεοπτικό δίκτυο προέβη σε αρνητικές δηλώσεις κατά δύο ατόμων, τα οποία συμμετείχαν στο εποπτικό συμβούλιο δικαστικής συμπαράστασης ενός τρίτου, γνωστού στην τοπική κοινωνία στην οποία διέμεναν οι εμπλεκόμενοι. Συγκεκριμένα, τους κατηγόρησε ότι εκμεταλλεύονταν την πληττόμενη πνευματική κατάσταση του τελευταίου προς ίδιον όφελος, προβαίνοντας σε περιουσιακές μεταβιβάσεις “έναντι αντιτίμου ευτελούς αξίας” προς εκείνους, ενώ σε μία από τις δηλώσεις του τους είχε αποκαλέσει “απατεώνες”. Οι μετέπειτα αντίδικοί του απαλλάχθηκαν από τα καθήκοντά τους και καταδικάστηκαν για υπεξαίρεση σε σχέση με τις ανωτέρω αναφερόμενες ενέργειες.
Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ενώπιον του Ε.Δ.Δ.Α. ότι η ποινική καταδίκη του ισοδυναμούσε με παραβίαση του δικαιώματός του στην ελευθερία της έκφρασης το οποίο εγγυάται το Άρθρο 10 της Σύμβασης.
Το Ε.Δ.Δ.Α. έκρινε καταρχάς ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος ισοδυναμεί με «επέμβαση της δημόσιας αρχής» στο δικαίωμα του στην ελευθερία της έκφρασης. Παρότι διαπίστωσε ότι η επέμβαση προβλεπόταν στο νόμο, έθεσε το ερώτημα εάν αυτή ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Επανερχόμενο στις αρχές που αποκρυστάλλωσε στην απόφασή του για καταδίκη της Ελλάδας επί της προσφυγής Μπαλάσκας κ. Ελλάδος (αρ. 73087/17, §§ 36-39, 5 Νοεμβρίου 2020, βρείτε εδώ το αντίστοιχο άρθρο του govwatch), το Ε.Δ.Δ.Α. διαπίστωσε τα εξής:
Ως εκ τούτου, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι λόγοι που επικαλέστηκαν τα εθνικά δικαστήρια για να δικαιολογήσουν την επέμβαση στο δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος δεν ήταν «προσήκοντες και επαρκείς» και ότι «η επέμβαση στο δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία»». Για το λόγο αυτό έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης και κρίθηκε ότι η Ελλάδα οφείλει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.210 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου. Τα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη ωστόσο περίπτωση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος παραβιάστηκε. Οι εθνικές αρχές (εν προκειμένω τα ποινικά δικαστήρια) επέβαλαν στον προσφεύγοντα μία στερητική της ελευθερίας ποινή για το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης χωρίς επαρκή αιτιολογία/δικαιολογία. Με τον τρόπο αυτό έλαβε χώρα μία επέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος, η οποία δεν ήταν αναγκαία σε μία δημοκρατική κοινωνία και ως εκ τούτου παραβιάστηκε το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
