ΑΡΘΡΑ
Νομοθετική Διαδικασία & Κυβερνητική Εποπτεία
Διαδικασία προετοιμασίας και θέσπισης νόμων
Συγκέντρωση & κατάχρηση εξουσιών
Τροπολογίες και μέτρα υποχρεωτικού εμβολιασμού – Το παράδειγμα του ν. 4865/2021
Στις 30-11-2021 και ώρα 23:20 κατατίθεται η υπ’ αριθμ. 1153/168/30-11-2021 άσχετη και εκπρόθεσμη τροπολογία του Υπουργείου Υγείας. Με ένα εκτενέστατο άρθρο (πάνω από 2 σελίδες) καθίσταται υποχρεωτικός ο εμβολιασμός των ατόμων που έχουν γεννηθεί έως και την 31η-12-1961 (είναι δηλαδή 60 ετών κατά το 2021) και προβλέπεται ότι η μη εκπλήρωση της εν λόγω υποχρέωσης συνεπάγεται την επιβολή μηνιαίου διοικητικού προστίμου, το οποίο βεβαιώνεται και εισπράττεται μέσω της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων. Τα έσοδα από τα πρόστιμα αυτά προβλέπεται ότι θα αξιοποιούνται για την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Η τροπολογία αυτή ψηφίζεται την 1-12-2021 ως άρθρο 24 του ν. 4865/2021. Πριν την ψήφιση του νόμου μεσολάβησε, μάλιστα, “νομοτεχνική βελτίωση” στην συγκεκριμένη τροπολογία (βλ. σελ. 42 σχεδίου νόμου μετά την ψήφιση των άρθρων και σελ. 51-52 πρακτικών Βουλής) και προστέθηκε η φράση “γ) Με απόφαση του Υπουργού Υγείας, δύναται να τροποποιείται η ημερομηνία του πρώτου εδαφίου της παρ. 1, προκειμένου το παρόν να εφαρμόζεται σε φυσικά πρόσωπα που συμπληρώνουν το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους μετά την 31η.12.2021.”
Εκτός από το ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν τηρήθηκαν οι κανόνες καλής νομοθέτησης που αφορούν τον χρόνο κατάθεσης και το περιεχόμενο των τροπολογιών, φαίνεται να παραβιάζονται και οι κανόνες που τίθενται από τον Κανονισμό της Βουλής (άρθρο 104 παρ. 5) και το Εγχειρίδιο νομοπαρασκευαστικής μεθοδολογίας (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 70 και 78) για το περιεχόμενο των νομοτεχνικών βελτιώσεων. Και τούτο διότι με την ως άνω προσθήκη (που χαρακτηρίστηκε ως νομοτεχνική βελτίωση) δεν λαμβάνει χώρα κάποια τυπική διόρθωση ή συμπληρώνεται απλώς κάποια αβλεψία. Αντιθέτως, φαίνεται να θεσπίζεται ένας νέος ουσιαστικά κανόνας και δίνεται η δυνατότητα στον Υπουργό Υγείας να επεκτείνει την εφαρμογή του εν λόγω άρθρου (και άρα την επιβολή προστίμων) και σε άλλα άτομα (που έχουν γεννηθεί μετά την 31-12-1961 και άρα γίνονται 60 ετών σε μεταγενέστερο χρόνο) με μόνη την έκδοση υπουργικής απόφασης και άρα χωρίς να χρειαστεί κάποια αντίστοιχη διάταξη να ψηφιστεί εκ νέου από την Βουλή.
Πέραν των ανωτέρω, και το ουσιαστικό περιεχόμενο της εν λόγω τροπολογίας εγείρει προβληματισμούς, με άκρως αντίθετες απόψεις να διατυπώνονται τόσο εντός όσο και εκτός της Βουλής για την συνταγματικότητα του μέτρου.
Στο πλαίσιο της συζήτησης του νομοσχεδίου στη Βουλή, η υπό κρίση τροπολογία σχολιάστηκε πολύ έντονα και εκτενώς (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 8-9, 12-13, 15, 18, 20, 23-24, 26-27, 32-51, 53 επ. πρακτικών της Βουλής).
Από την μία πλευρά η Αντιπολίτευση επεσήμανε τις αντιφάσεις στις οποίες είχε υποπέσει η κυβέρνηση σε παλαιότερο χρόνο σχετικά με την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού (βλ. εκτός των παραπάνω και άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών) και αναδείχθηκαν ενδεχόμενα ζητήματα συνταγματικότητας της ρύθμισης (αναφέροντας μεταξύ άλλων την αντίθεση προς την αρχή της ισότητας, την αρχή της αναλογικότητας, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης και την αυτονομία του ατόμου καθώς και το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης). Ταυτόχρονα, έγινε ιδιαίτερη μνεία στην γενικότερη υποχρηματοδότηση και αποδυνάμωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (για το γενικότερο ζήτημα που έχει ανακύψει ως προς το εάν αυξάνεται ή μειώνεται τελικά ο προϋπολογισμός για την υγεία βλ. άρθρο του news247.gr).
Από την άλλη πλευρά η Κυβέρνηση τόνισε τη συνταγματικότητα της διάταξης και την αναλογικότητα του μέτρου, την στήριξη της απόφασης αυτής σε επιστημονικά δεδομένα και την αναγκαιότητα διαφύλαξης της ανθρώπινης ζωής και της δημόσιας υγείας, η οποία κρίνεται ως περισσότερο επιτακτική κατά το χρόνο ψήφισης του μέτρου λόγω και της μεταβολής των συνθηκών.
Στο σημείο αυτό δεν μπορεί παρά να αναφερθεί το γεγονός ότι τον Σεπτέμβριο του 2021, ο Γραμματέας του ΜέΡΑ25 υπό την μορφή διανοητικού πειράματος είχε θέσει ενώπιον της Βουλής το υποθετικό σενάριο της επιβολής προστίμου και είχε εκθέσει τα προβλήματα που θα ανακύψουν από μία τέτοια απόφαση. Ενδιαφέρον, ωστόσο, προκαλεί το γεγονός ότι το μέτρο που ψηφίστηκε φαίνεται να υλοποιεί σε μεγάλο βαθμό το παραπάνω διανοητικό πείραμα.
Πολλές και αντίθετες μεταξύ τους ήταν και οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν εκτός Βουλής, με ιδιαίτερη έμφαση στο ζήτημα του προστίμου. Υποστηρίχθηκαν απόψεις τόσο υπέρ όσο και κατά της συνταγματικότητας του μέτρου (βλ. μεταξύ άλλων 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) ενώ ταυτόχρονα εκφράστηκαν έντονοι προβληματισμοί σχετικά με την νομιμότητα και την αποτελεσματικότητα του μέτρου (βλ. μεταξύ άλλων 1, 2, 3) καθώς και το ότι μία τέτοια πρόβλεψη θέτει ένα επικίνδυνο προηγούμενο, δίνοντας τη δυνατότητα αντίστοιχες κυρώσεις να προβλεφθούν στο μέλλον και για άλλες παθήσεις ή ομάδες ανθρώπων (1, 2).
Αν και η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού και η επιβολή προστίμων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με την υποχρέωση αυτή αποτελεί μία μέθοδο που ακολουθήθηκε και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, οι προβληματισμοί που ανακύπτουν από την πρόβλεψη τέτοιων μέτρων εξακολουθούν να υπάρχουν. Και τούτο, διότι σε κάθε περίπτωση που προβλέπεται ένα τέτοιο μέτρο (όπως και στη συγκεκριμένη) εκφράζονται απόψεις τόσο υπέρ όσο και κατά της συνταγματικότητάς του, οι οποίες, μάλιστα, υποστηρίζονται (και οι δύο) από αρκετά ισχυρά επιχειρήματα. Δεν μπορεί παρά να αναφερθεί στο σημείο αυτό, ωστόσο, ότι οι απόψεις που εκφράστηκαν υπέρ της συνταγματικότητας του μέτρου στη συγκεκριμένη περίπτωση, φαίνεται να εμπεριέχουν και μία κάποια αμφιβολία, αναφέροντας ότι σε κάποιες περιπτώσεις το μέτρο μπορεί τελικά να κριθεί ως αντισυνταγματικό. Βέβαια, τα μόνα αρμόδια όργανα για να αποφασίσουν τελικά την συνταγματικότητα ή μη των μέτρων αυτών είναι τα ελληνικά δικαστήρια, τα οποία θα κρίνουν το ζήτημα μετά από καιρό (1, 2).
Οι έντονοι προβληματισμοί που εκφράστηκαν, η σοβαρότητα του μέτρου και των συνεπειών που αυτό θα έχει για τους πολίτες καθώς και το γεγονός ότι όλοι οι ανωτέρω προβληματισμοί είχαν ανακύψει και σε προηγούμενο χρόνο (κατά την λήψη προηγούμενων χρονικά μέτρων υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού), θα έπρεπε λοιπόν να έχουν συνυπολογιστεί κατά την ψήφιση της συγκεκριμένης διάταξης και το ζήτημα θα έπρεπε να έχει εξεταστεί διεξοδικότερα από την Κυβέρνηση και τη Βουλή. Αυτό θα μπορούσε να λάβει χώρα παραδείγματος χάριν αν η υπό κρίση πρόβλεψη είχε εισαχθεί προς ψήφιση από το Υπουργείο Υγείας όχι υπό την μορφή τροπολογίας αλλά εξαρχής στο πλαίσιο ενός νομοσχεδίου του αρμόδιου Υπουργείου, ούτως ώστε να μπορέσει να εξεταστεί το ζήτημα διεξοδικά από τις αρμόδιες νομοθετικές επιτροπές, την Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής κοκ. Άλλωστε, μέσα στο 2021 το Υπουργείο Υγείας κατέθεσε 7 νομοσχέδια, 2 εκ των οποίων αφορούσαν το ζήτημα της διαχείρισης της πανδημίας. Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση επιλέχθηκε από το αρμόδιο Υπουργείο η μέθοδος της κατάθεσης και ψήφισης των μέτρων υποχρεωτικού εμβολιασμού μέσω άσχετης και εκπρόθεσμης τροπολογίας, όπως άλλωστε είχε συμβεί και σε προηγούμενο χρόνο με άλλες αντίστοιχες διατάξεις περί της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού και της επιβολής κυρώσεων (βλ. μεταξύ άλλων το άρθρο 206 ν. 4820/2021 και άρθρα 36 επ. ν. 4829/2021 – όπως τα άρθρα αυτά και οι προσθήκες τους αποτυπώνονται στο σχέδιο νόμου μετά την ψήφιση των άρθρων- καθώς και το άρθρo του constitutionalism.gr και του thepressproject.gr). Η (παγιωμένη πλέον) τακτική του να περνάνε τέτοιου είδους μέτρα μέσω της ανωτέρω διαδικασίας, παρουσιάζεται ως προβληματική και καταδικαστέα, όσο σκόπιμες ή και αναγκαίες να είναι οι προβλέψεις που εισάγονται μέσω των ρυθμίσεων αυτών.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
