Μηχανισμός καταγραφής περιστατικών άτυπων αναγκαστικών επιστροφών | Ετήσια Έκθεση 2022

Στις σελίδες που ακολουθούν θα προχωρήσουμε στην ανάλυση των στοιχείων σχετικά με τις αναφερόμενες άτυπες αναγκαστικές επιστροφές πολιτών τρίτων χωρών, όπως προκύπτουν από τις καταγραφές των μαρτυριών των ίδιων των φερόμενων θυμάτων. Χρησιμοποιούμε τον όρο Άτυπες Αναγκαστικές Επιστροφές (στο εξής ΑΑΕ) ως τεχνικό όρο για να αναφερθούμε στις επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο και προσφύγων, αλλά και σε κάθε άλλη μορφή αναγκαστικής απομάκρυνσης πολιτών τρίτων χωρών από την ελληνική επικράτεια που γίνεται παράτυπα, δηλαδή κατά παρέκκλιση των νόμιμων διαδικασιών για τις απομακρύνσεις πολιτών τρίτων χωρών. Η τεχνική γλώσσα που επιστρατεύεται σε όλη την έκταση της Έκθεσης στοχεύει στην ανάλυση των ποσοτικών και ποιοτικών ευρημάτων σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος και βάθος και στην ακριβέστερη αποτύπωση των τάσεων και των συμπερασμάτων. Στα Παραρτήματα, ωστόσο, της παρούσας Έκθεσης όπου παρατίθενται αποσπάσματα από τις μαρτυρίες των φερόμενων θυμάτων τη σκυτάλη αναλαμβάνει ο αυθεντικός λόγος των ίδιων. Προειδοποιούμε εξαρχής ότι σε πολλές από αυτές προβάλλει έντονα η προσωπική αγωνία, το στρες και η οδύνη των φερόμενων θυμάτων από τις αναφερόμενες απώλειες και τις καταγγελλόμενες πράξεις βίας και συνίσταται η ανάγνωσή τους να γίνει με τη δέουσα προφύλαξη του αναγνώστη.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπως και στις άλλες χώρες που τα σύνορα τους αποτελούν και τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, οι Αρχές έχουν επιφορτιστεί με τον διπλό ρόλο της άσκησης επιτήρησης και ελέγχου τόσο των εθνικών συνόρων όσο και των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Ανάλογα με τη γεωγραφική προέλευση των μετακινούμενων πληθυσμών, οι τροχιές τους συναντούν την Ελλάδα τόσο στην Ανατολική όσο και στη Νότια είσοδο προς το έδαφος των χωρών της ΕΕ. Η γεωγραφική αυτή ιδιαιτερότητα της χώρας συμπληρώνεται από τη μεγάλη γραμμή θαλάσσιων συνόρων της νησιωτικής επικράτειας που στα ακρότατα όριά της βρίσκεται σε εγγύτητα με τις ακτές της Τουρκίας, η οποία διατηρεί στο έδαφός της το μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων2
την τελευταία δεκαετία. Ταυτόχρονα, ευρύτερες γεωπολιτικές περιπλοκές στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου συρρέουν με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας για την Ελλάδα που προκύπτουν ανάμεσα σε άλλα και από τις σχέσεις έντασης με τη γειτονική Τουρκία. Σε μια τέτοια δίνη πολλαπλών πιέσεων η απόκριση των Αρχών οφείλει να διασφαλίζει τόσο την αποτελεσματική επιτήρηση και έλεγχο των εθνικών συνόρων που είναι και τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ όσο και την αποτελεσματική πρόσβαση στη διεθνή προστασία των αιτούντων άσυλο που εισέρχονται στο έδαφος κρατών-μελών της ΕΕ, την τήρηση των νόμιμων διαδικασιών για την υποδοχή και την ταυτοποίηση πολιτών τρίτων χωρών, και τον σεβασμό της ΕΣΔΑ και του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Καθώς δημοσιεύουμε την παρούσα Ετήσια Έκθεση 2022 απευθύνουμε πρόσκληση σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, Αρχές και Σώματα Ασφαλείας, Ευρωπαϊκούς και Διεθνείς Θεσμούς, Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και Τοπικούς Φορείς σε έναν ανοιχτό διάλογο και σε συνεχή συνεργασία, με σκοπό τη συλλογική δέσμευση στην προσπάθεια αντιμετώπισης των προκλήσεων που σχετίζονται με τη μετανάστευση και την υποδοχή και ένταξη στην ελληνική κοινωνία και την ΕΕ των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων. Μέσα από την ενδελεχή εξέταση των μαρτυριών που έχει συλλέξει ο Μηχανισμός Καταγραφής, την αποτύπωση των τάσεων και τα συγκριτικά δεδομένα που θα προκύψουν από τις μελλοντικές εκθέσεις του Μηχανισμού Καταγραφής, επιθυμούμε να συμβάλουμε σε μια ειλικρινή επισκόπηση των πρακτικών που διαμορφώνονται για να αντιμετωπίσουν την περίπλοκη πραγματικότητα της μετανάστευσης, και επιθυμούμε να συμβάλουμε σε μια ενημερωμένη, συμπονετική και δίκαιη προσέγγιση της μετανάστευσης που αντανακλά κοινές αξίες του πολιτισμού και της ανθρωπότητας.