Η ελευθερία της έκφρασης, προβλεπόμενη στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΣΔΑ), αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και την ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν όχι μόνο να απέχουν από επεμβάσεις στο συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά παράλληλα οφείλουν να λαμβάνουν και μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του. Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης, όπως προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά και η ανάγκη για τυχόν περιορισμούς του δικαιώματος πρέπει να αποδεικνύεται πειστικά. Ειδικότερα, η όποια επέμβαση δημόσιας αρχής στο δικαίωμα της έκφρασης πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να είναι απαραίτητη για μια δημοκρατική́ κοινωνία και μέσω αυτής να επιδιώκεται κάποιος από τους αναφερόμενους στην παρ. 2 σκοπός. Αν κάτι από τα ανωτέρω δεν ισχύει, τότε κρίνεται ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 10 (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε οδηγό για το άρθρο 10 της Σύμβασης, εισήγηση Χ. Ράμμου και διπλωματική εργασία Κ. Λύρα-Χατζή).
Στις 5 Νοεμβρίου 2020 εκδόθηκε η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Μπαλάσκας κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 73087/17), με την οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε στη συγκεκριμένη περίπτωση το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Δείτε την απόφαση όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εδώ, όπως αναρτήθηκε στη βάση δεδομένων HUDOC εδώ και το δελτίο τύπου του ΕΔΔΑ για τη συγκεκριμένη υπόθεση εδώ.
Η προσφυγή αφορά την παραβίαση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος-δημοσιογράφου μέσω της ποινικής καταδίκης του για προσβολή δια του τύπου.
Ειδικότερα, τον Νοέμβριο του 2013, ο διευθυντής ενός γυμνασίου της Μυτιλήνης αναρτά στο προσωπικό του blog ένα άρθρο με τον τίτλο «Το απόλυτο ψεύδος είναι ένα: αυτό του Πολυτεχνείου το 1973». Ο προσφεύγων κατά τον χρόνο εκείνο ήταν ο αρχισυντάκτης μίας τοπικής εφημερίδας της Λέσβου και λίγες μέρες μετά την ως άνω ανάρτηση, δημοσίευσε ένα άρθρο στο πλαίσιο του οποίου απέδωσε στον διευθυντή τα χαρακτηριστικά «νεοναζί» και «θεωρητικός του μορφώματος της Χρυσής Αυγής». Ο διευθυντής υπέβαλε μήνυση κατά του προσφεύγοντος για συκοφαντική δυσφήμιση δια του τύπου. Ο προσφεύγων καταδικάστηκε από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Μυτιλήνης το 2013 για το αδίκημα της εξύβρισης και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 6 μηνών με αναστολή. Το 2016, το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Αιγαίου επικύρωσε την ως άνω απόφαση, παρέχοντας την ίδια αιτιολογία, και καταδίκασε τον προσφεύγοντα σε ποινή φυλάκισης 3 μηνών με αναστολή. Η αίτηση αναίρεσης που ασκήθηκε κατά της εν λόγω απόφασης από τον προσφεύγοντα ενώπιον του Αρείου Πάγου απορρίφθηκε το 2017.
Το ΕΔΔΑ:
α) κρίνοντας πως τα ελληνικά δικαστήρια απέτυχαν στην συγκεκριμένη περίπτωση να σταθμίσουν μεταξύ του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης από την μία πλευρά και του δικαιώματος του διευθυντή στον σεβασμό για την προσωπική του ζωή από την άλλη πλευρά, με βάση τα κριτήρια που έχουν διαμορφωθεί από τη νομολογία του ΕΔΔΑ, καθώς δεν έλαβαν υπόψη ζητήματα όπως: i) το καθήκον του προσφεύγοντος ως δημοσιογράφου να μεταδίδει πληροφορίες για ζητήματα δημοσίου συμφέροντος, ii) τη θέση του διευθυντή του σχολείου ως δημοσίου λειτουργού που έχει δημόσια καθήκοντα, ο οποίος προηγουμένως είχε εκφράσει μέσω του blog του τις απόψεις του επί πολιτικών θεμάτων και με αυτόν τον τρόπο έχει εκθέσει τον εαυτό του σε κριτική, iii) την παρουσία ή την απουσία καλής πίστης εκ μέρους του προσφεύγοντος και το κατά πόσον οι αξιολογικές του κρίσεις στηρίζονταν σε σαφή πραγματικά περιστατικά και iv) το περιεχόμενο και τη μορφή του άρθρου γενικότερα,
β) επισημαίνοντας ότι το Δικαστήριο ότι έχει ήδη διαπιστώσει παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης σε έναν αριθμό υποθέσεων κατά της Ελλάδας λόγω της μη εφαρμογής των προτύπων που έχουν διαμορφωθεί για την στάθμιση μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασης και της προστασίας της φήμης,
γ) αναφέροντας πως στη συγκεκριμένη περίπτωση τα εθνικά δικαστήρια παρέλειψαν να παράσχουν συναφείς και επαρκείς λόγους για να δικαιολογήσουν την εν λόγω επέμβαση (δηλαδή την ποινική καταδίκη) στο δικαίωμα του προσφεύγοντος,
κατέληξε στο συμπέρασμα πως η ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος δεν ήταν αναγκαία σε μία δημοκρατική κοινωνία και ως εκ τούτου υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Τα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Ο σεβασμός των θεμελιωδών αυτών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου.
Στην υπόθεση Μπαλάσκας κατά Ελλάδας το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι το δικαίωμα του προσφεύγοντος-δημοσιογράφου στην ελευθερία της έκφρασης παραβιάστηκε από την ποινική καταδίκη που του επιβλήθηκε, καθώς η επιβολή της από τα εθνικά δικαστήρια έλαβε χώρα χωρίς να ληφθούν υπόψιν τα κριτήρια που έχει διαμορφώσει το ΕΔΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
