Η ελευθερία της έκφρασης, προβλεπόμενη στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΣΔΑ), αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και την ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν όχι μόνο να απέχουν από επεμβάσεις στο συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά παράλληλα οφείλουν να λαμβάνουν και μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του. Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης, όπως προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά και η ανάγκη για τυχόν περιορισμούς του δικαιώματος πρέπει να αποδεικνύεται πειστικά. Ειδικότερα, η όποια επέμβαση δημόσιας αρχής στο δικαίωμα της έκφρασης πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να είναι απαραίτητη για μια δημοκρατική́ κοινωνία και μέσω αυτής να επιδιώκεται κάποιος από τους αναφερόμενους στην παρ. 2 σκοπός. Αν κάτι από τα ανωτέρω δεν ισχύει, τότε κρίνεται ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 10 (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε οδηγό για το άρθρο 10 της Σύμβασης, εισήγηση Χ. Ράμμου και διπλωματική εργασία Κ. Λύρα-Χατζή).
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2015 εκδόθηκε η απόφαση του ΕΔΔΑ (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Κουτσολιόντος και Πανταζής κατά Ελλάδας (προσφυγές αριθ. 54608/09 και 54590/09), με την οποία αναγνωρίστηκε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι η αστική καταδίκη τους για συκοφαντική δυσφήμηση και εξύβριση συνιστούσε αδικαιολόγητη παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματός τους στην ελευθερία της έκφρασης.
Ειδικότερα, ο 1ος προσφεύγων ήταν ιδιοκτήτης και εκδότης της τοπικής εφημερίδας των Ιωαννίνων «Πρωινός Λόγος». Ο 2ος προσφεύγων ήταν Διευθυντής της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων των Ιωαννίνων και είχε διατελέσει δημοτικός σύμβουλος και Αντιδήμαρχος της πόλης αυτής. Τον Σεπτέμβριο του 2004 ο 2ος προσφεύγων δημοσίευσε στον «Πρωινό Λόγο» ένα άρθρο του στο οποίο μεταξύ άλλων ασκούσε κριτική στη δράση του Φ.Φ., δημοτικού συμβούλου και αρχηγού παράταξης κατά το χρόνο εκείνο. Για το περιεχόμενο του ως άνω άρθρου, ο Φ.Φ. άσκησε αγωγή κατά των προσφευγόντων. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έκρινε με απόφασή του το 2005 ότι το δημοσίευμα αυτό αποσκοπούσε στη δυσφήμηση, την εξύβριση και την εν γένει προσβολή του προσώπου του ΦΦ και καταδίκασε τους προσφεύγοντες στην καταβολή αποζημίωσης προς τον Φ.Φ, απαγορεύοντάς τους επίσης να προσβάλλουν εκ νέου με δημοσιεύματα παρόμοιου περιεχομένου την τιμή και την υπόληψη του. Το 2006, οι προσφεύγοντες άσκησαν 2 αιτήσεις αναίρεσης κατά της ως άνω απόφασης, οι οποίες απορρίφθηκαν από τον Άρειο Πάγο τον Φεβρουάριο του 2009.
Το ΕΔΔΑ, υπογραμμίζοντας εξ αρχής «τον εξέχοντα ρόλο, αυτόν του «φύλακα», που παίζει ο Τύπος μέσα σε μία δημοκρατική κοινωνία» και υπενθυμίζοντας πως τα όρια της αποδεκτής κριτικής ως προς έναν πολιτικό, στον οποίο γίνεται αναφορά με την ιδιότητα αυτή, είναι ευρύτερα από εκείνα έναντι ενός απλού ιδιώτη, έκρινε μεταξύ άλλων πως στη συγκεκριμένη υπόθεση α) τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν επαρκώς υπόψη τους τα κριτήρια που θέσπισε η νομολογία του Δικαστηρίου για την στάθμιση της προστασίας της φήμης του Φ.Φ. και της ελευθερίας έκφρασης των προσφευγόντων, β) ότι το επίδικο άρθρο συνέβαλε σε συζήτηση δημοσίου ενδιαφέροντος και οι εκφράσεις που χρησιμοποίησε ο 2ος προσφεύγων στο άρθρο του δεν πρέπει να θεωρηθούν άσκοπες προσβολές. Στη συγκεκριμένη, λοιπόν, περίπτωση το ΕΔΔΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εθνικές αρχές δεν έδωσαν προσήκοντες και επαρκείς λόγους για να δικαιολογήσουν την αστικής φύσης καταδίκη των προσφευγόντων σε καταβολή αποζημίωσης στον Φ.Φ. και συνεπώς υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Τα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών αυτών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι τα δικαιώματα των προσφευγόντων και ειδικά το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης παραβιάστηκαν. Καθώς οι εθνικές αρχές (στη συγκεκριμένη περίπτωση τα εθνικά δικαστήρια) δεν έδωσαν προσήκοντες και επαρκείς λόγους για να δικαιολογήσουν την αστικής φύσης καταδίκη των προσφευγόντων να καταβάλλουν αποζημίωση και η καταδίκη αυτή δεν αντιστοιχούσε σε «επιτακτική κοινωνική ανάγκη», το ΕΔΔΑ έκρινε πως υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
