ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Υπόθεση H.A. και λοιποί κατά Ελλάδας- Καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση των άρθρων 3 και 13 της ΕΣΔΑ
Το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ θεσπίζει απόλυτη και ανεπίδεκτη εξαιρέσεων απαγόρευση των βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ τα κράτη έχουν θετική υποχρέωση να προβούν σε ενέργειες που διασφαλίζουν την προστασία του δικαιώματος να μην υφίσταται κανείς τέτοια μεταχείριση.
Στην περίπτωση των ατόμων που αιτούνται διεθνή προστασία, η νομολογία του ΕΔΔΑ κάνει λόγο για «ευρέως αποδεκτή ανάγκη» ειδικής προστασίας τους από μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ που αντανακλάται στην πρακτική της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την Οδηγία για τις Συνθήκες Υποδοχής της ΕΕ και την Συνθήκη της Γενεύης.
Συγκεκριμένα, ζητήματα απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης εγείρονται όταν τα κράτη δεν διασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης στους νεοαφιχθέντες. Το ΕΔΔΑ λαμβάνει υπόψη για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των συνθηκών την παροχή τροφής και στέγης και τις συνθήκες υγιεινής που παρέχει ένα κράτος στα άτομα που έχουν καταθέσει ή που σκοπεύουν να καταθέσουν αίτηση ασύλου (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε 1, 2, 3).
Αξίζει να σημειωθεί συμπληρωματικά ότι:
α) Οι διατάξεις της Οδηγίας 2013/33/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία, που έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο, ορίζουν ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ οφείλουν να μεριμνούν για την εξασφάλιση ενός βασικού βιοτικού επιπέδου και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που προστατεύει την σωματική και ψυχική υγεία των νεοαφιχθέντων που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους.
Ειδικότερα, το άρθρο 18 ορίζει ότι στέγαση μπορεί να παρέχεται και σε κέντρα φιλοξενίας τα οποία πρέπει να εξασφαλίζουν κατάλληλο βιοτικό επίπεδο.
β) Η Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επισκέφθηκε κέντρα φιλοξενίας στη χώρα το 2018. Η σχετική έκθεση αναφέρει ότι οι συνθήκες στα κέντρα υποδοχής, κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, υπολείπονται των διεθνών προτύπων. Πιο αναλυτικά, στο κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης της Μόριας («ΚΥΤ Μόριας») διαπιστώθηκαν συνθήκες συνωστισμού, κακές συνθήκες υγιεινής, ανασφάλεια και απόγνωση που θέτουν αν αμφιβόλω τον σεβασμό των δικαιωμάτων των μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Η Επίτροπος σημείωσε ότι αιτούντες άσυλο φιλοξενούνταν σε κοντέινερ ή μεγάλες σκηνές έως 125 ατόμων υπό άθλιες συνθήκες χωρίς σχεδόν καθόλου ιδιωτικό χώρο καθώς και σε καταφύγια στο έλεος των καιρικών συνθηκών (βλ. περισσότερα σε 1, 2).
Στις 13 Ιουνίου 2023 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση H.A. κατά Ελλάδος (αρ. προσφυγών 4892/18 και 4920/18).
Η συγκεκριμένη υπόθεση, η οποία προέκυψε κατόπιν της συνένωσης δύο προσφυγών, αφορά κυρίως τις συνθήκες διαβίωσης των 67 προσφευγόντων στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης μεταναστών της Μόριας στη Λέσβο και την τοποθέτηση ορισμένων εξ αυτών σε «κλωβό» πριν την καταγραφή τους το 2017 και το 2018. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι ότι το ΕΔΔΑ αποφάσισε τη διαγραφή της υπόθεσης από το πινάκιο όσον αφορά τους προσφεύγοντες με αριθμό 1 έως 4, 9 έως 13 και 31 έως 50 της προσφυγής υπ’ αριθμόν 4892/18 και των προσφευγόντων με αριθμό 1 έως 7, 9, 10, 12, 13 και 15 έως 17 της προσφυγής 4920/18, καθώς θεώρησε ότι από τη μη διατήρηση της επαφής των προσφευγόντων με την δικηγόρο τους προκύπτει ότι οι προσφεύγοντες έχασαν το ενδιαφέρον τους για την διαδικασία και δεν προτίθενται να συνεχίσουν την εκδίκαση της προσφυγής κατά την έννοια του άρθρου 37 παρ. 1α της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ εξέτασε την ουσία της υπόθεσης ως προς τους προσφεύοντες 5 έως 8 και 14 έως 29 της πρώτης προσφυγής και τους προσφεύγοντες 8, 11 και 14 της δεύτερης προσφυγής.
Σημειώνεται ότι το ΕΔΔΑ ανέφερε την αναντιστοιχία των εκδοχών των μερών ως προς την διάρκεια παραμονής στο νησί και τοποθέτηση των μεταναστών σε «κλωβό» με άφιξή τους. Θεώρησε σκόπιμο να εξεταστούν οι συνθήκες παραμονής των προσφευγόντων στη Μόρια «στην ολότητά τους».
Λαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, υπόψη τα όσα ανέφεραν οι προσφεύγοντες (βλ. περισσότερα σε παρ. 8-12), οι τρεις παρεμβαίνοντες στη δίκη φορείς (βλ. περισσότερα σε παρ. 35-37) καθώς και οι εκθέσεις διεθνών οργανισμών (βλ. περισσότερα σε παρ. 15-22 και 43-44) σχετικά με τις συνθήκες που επικρατούσαν στη Μόρια κατά τον επίδικο χρόνο, έκρινε ότι οι συνθήκες διαμονής των προσφευγόντων ήταν απάνθρωπες και εξευτελιστικές, ειδικά λόγω του συνωστισμού και των δυσχερειών και της σοβαρής έλλειψης ειδών πρώτης ανάγκης που προέκυπταν από αυτόν και ως εκ τούτου υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Επιπλέον, σημειώνοντας ότι οι προσφεύγοντες δεν είχαν στη διάθεσή τους κάποιο αποτελεσματικό ένδικο μέσο για την προστασία τους από την παραβίαση αυτή, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση και του άρθρου 13.
Σημειώνεται τέλος ότι:
α) Οι προσφεύγοντες με αριθμό 28, 29, 30 της υπ’ αριθμ. 4892/2018 προσφυγής παραπονέθηκαν και για παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ λόγω της καθυστέρησης στην υποβολή αίτησης ασύλου με σκοπό την οικογενειακή επανένωση. Το ΕΔΔΑ απέρριψε την αιτίαση αυτή ως προδήλως αβάσιμη, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι οι καθυστερήσεις που προβλήθηκαν δεν μπορούν από μόνες τους να οδηγήσουν σε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ (βλ. περισσότερα σε παρ. 47-51).
β) Το ΕΔΔΑ δεν έκρινε σκόπιμο να εξετάσει τις αιτιάσεις των προσφευγόντων για τις συνθήκες διαβίωσης στο κέντρο της Μαλακάσας σημειώνοντας ότι οι σχετικές καταγγελίες υποβλήθηκαν μόνο με τις παρατηρήσεις των προσφευγόντων και συνιστούν νέα υπόθεση, η οποία δεν καλύπτεται από την προσφυγή που κοινοποιήθηκε στην κυβέρνηση (βλ. περισσότερα σε παρ. 52-54).
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου.
Tα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κρίνοντας ότι: α) οι συνθήκες διαμονής των προσφευγόντων στο ΚΥΤ της Μόριας ήταν απάνθρωπες και εξευτελιστικές, κυρίως λόγω των συνθηκών συνωστισμού που επικρατούσαν και β) οι προσφεύγοντες δεν είχαν στη διάθεσή τους κάποιο αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να παραπονεθούν για τις εν λόγω συνθήκες, διαπίστωσε παραβίαση των άρθρων 3 και 13 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
