Το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ θεσπίζει απόλυτη και ανεπίδεκτη εξαιρέσεων απαγόρευση των βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ τα κράτη έχουν θετική υποχρέωση να προβούν σε ενέργειες που διασφαλίζουν την προστασία του δικαιώματος να μην υφίσταται κανείς τέτοια μεταχείριση.
Στην περίπτωση των ατόμων που αιτούνται διεθνή προστασία, η νομολογία του ΕΔΔΑ κάνει λόγο για «ευρέως αποδεκτή ανάγκη» ειδικής προστασίας τους από μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ που αντανακλάται στην πρακτική της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την Οδηγία για τις Συνθήκες Υποδοχής της ΕΕ και την Συνθήκη της Γενεύης.
Συγκεκριμένα, ζητήματα απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης εγείρονται όταν τα κράτη δεν διασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης στους νεοαφιχθέντες. Το ΕΔΔΑ λαμβάνει υπόψη για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των συνθηκών την παροχή τροφής και στέγης και τις συνθήκες υγιεινής που παρέχει ένα κράτος στα άτομα που έχουν καταθέσει ή που σκοπεύουν να καταθέσουν αίτηση ασύλου (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε 1, 2, 3).
Αξίζει να σημειωθεί συμπληρωματικά ότι:
α) Οι διατάξεις της Οδηγίας 2013/33/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία, που έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο, ορίζουν ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ οφείλουν να μεριμνούν για την εξασφάλιση ενός βασικού βιοτικού επιπέδου και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που προστατεύει την σωματική και ψυχική υγεία των νεοαφιχθέντων που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους. Ειδικότερα, το άρθρο 18 ορίζει ότι στέγαση μπορεί να παρέχεται και σε κέντρα φιλοξενίας τα οποία πρέπει να εξασφαλίζουν κατάλληλο βιοτικό επίπεδο.
β) Η Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου μετά από πενθήμερη επίσκεψη στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης μεταναστών («ΚΥΤ») της Σάμου τον Οκτώβριο του 2019 δήλωσε ότι διαπιστώθηκαν συνθήκες υπερπληθυσμού καθώς, ελλιπής ιατρική περίθαλψη, υγιεινή και στέγαση (βλ. περισσότερα εδώ). Το υπ’ αριθμόν 2280 (2019) ψήφισμα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης κάνει λόγο, μεταξύ άλλων, και για περιστατικά εγκληματικότητας και σεξουαλικής κακοποίησης. Τέλος, έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Θεσμών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ENNHRI) ανέφερε ότι τον Ιανουάριο του 2021 στο ΚΥΤ Σάμου, με ικανότητα υποδοχής 648 ατόμων, και στα τριγύρω αυτοσχέδια καταλύματα διέμεναν 7.208 άτομα (βλ. περισσότερα εδώ).
Στις 4 Απριλίου του 2023 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση A.D. κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 55363/19).
Η υπόθεση αφορά στις συνθήκες διαβίωσης της προσφεύγουσας στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Σάμου. Κατά το χρόνο υποβολής της προσφυγής η προσφεύγουσα ήταν έγκυος.
Η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για τις συνθήκες διαβίωσής της επικαλούμενη παραβίαση των άρθρων 3 και 8 της ΕΣΔΑ (βλ. περισσότερα για τους ισχυρισμούς σε παρ. 5-8). Το ΕΔΔΑ εξέτασε τις καταγγελίες βάσει του άρθρου 3.
Το ΕΔΔΑ υπενθύμισε τον απόλυτο χαρακτήρα της προστασίας που παρέχει το άρθρο 3 και τη σχετική νομολογία που ορίζει ότι πρέπει να υπάρχει ένα ελάχιστο επίπεδο σοβαρότητας της κακομεταχείρισης, προκειμένου αυτή να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3. Ανέφερε ότι παρότι δεν υποτιμά την πίεση που ασκεί η κατάσταση των μαζικών αφίξεων μεταναστών στα ενδιαφερόμενα κράτη, ενόψει του απόλυτου χαρακτήρα της προστασίας του άρθρου 3 αυτό δεν μπορεί να απαλλάξει ένα κράτος από τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη διάταξη. Επιπλέον, υπενθύμισε ότι η εκτίμηση του επιπέδου σοβαρότητας της κακομεταχείρισης είναι σχετική και εξετάζεται βάσει των συνολικών περιστάσεων της υπόθεσης, κυρίως βάσει της διάρκειας της μεταχείρισης, των σωματικών ή ψυχικών επιπτώσεων και σε ορισμένες περιπτώσεις βάσει του φύλου, της ηλικίας και της κατάστασης της υγείας του θύματος. Έκανε δε ειδική μνεία στην νομολογία που συνοψίζει τις αρχές που αφορούν στις συνθήκες διαβίωσης και στη διάρκεια της κακομεταχείρισης των εγκύων (βλ. περισσότερα σε παρ. 30, 33). Επιπλέον, παρατήρησε σχετικά ότι η προσφεύγουσα παρέμεινε στο ΚΥΤ Σάμου για περίπου δυόμιση μήνες όντας σε προχωρημένο στάδιο εγκυμοσύνης και άρα έχοντας ανάγκη ειδικής φροντίδας.
Αφού αναφέρθηκε στις παρατηρήσεις και τις διαπιστώσεις διεθνών και εθνικών φορέων που έκαναν λόγο για συνθήκες υπερπληθυσμού, ανεπαρκείς υπηρεσίες στέγασης, ιατρικής υποστήριξης και αποχέτευσης, συμπέρανε ότι οι συνθήκες υποδοχής στο ΚΥΤ δεν ήταν εν γένει συμβατές με το δικαίωμα σε κατάλληλο βιοτικό επίπεδο. Ενόψει των παραπάνω, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι η μεταχείριση της προσφεύγουσας στο ΚΥΤ Σάμου υπερβαίνει το όριο σοβαρότητας που απαιτείται για την ενεργοποίηση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση της διάταξης.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου.
Tα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κρίνοντας ότι οι συνθήκες διαμονής της προσφεύγουσας, δηλαδή οι συνθήκες υπερπληθυσμού και οι ανεπάρκειες στην παροχή στέγασης και ιατρικής φροντίδας, σε συνδυασμό με την ειδική ανάγκη φροντίδας που είχε εκείνη λόγω προχωρημένης εγκυμοσύνης, ήταν ασύμβατες με το δικαίωμα σε επαρκές βιοτικό επίπεδο, συμπέρανε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
