Συνήγορος του Πολίτη: Ενδείξεις διάπραξης του εγκλήματος της έκθεσης από στελέχη του Λιμενικού

Στις 3 Φεβρουαρίου 2025 ο Συνήγορος του Πολίτη προχώρησε σε επίσημη ενημέρωση αναφορικά με την ολοκλήρωση της έρευνάς του για το ναυάγιο της Πύλου, επισημαίνοντας στο πόρισμά του σαφείς ενδείξεις για οκτώ ανώτερους αξιωματικούς του Λιμενικού Σώματος ως προς την εκ μέρους τους γνώση και παράβλεψη του κινδύνου για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των επιβαινόντων ατόμων στο αλιευτικό Adriana, διαπίστωση που καθιστά τους αξιωματικούς του Λιμενικού ελεγκτέους για θανατηφόρα έκθεση, καθώς και για έκθεση σε κίνδυνο της ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 ΠΚ.

Ακόμη, πάντα σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, δεν τέθηκε υπόψη της Ανεξάρτητης Αρχής το καταγραφικό υλικό από τις κάμερες του σκάφους του Λιμενικού, για το οποίο υλικό η ενημέρωση του Λιμενικού ήταν ότι ήταν εκτός λειτουργίας λόγω βλάβης. «Η αξιολόγηση του ανωτέρω αποδεικτικού υλικού κρίνεται καθοριστική για την θεμελίωση ευθυνών για πρόκληση ναυαγίου», ανέφερε ο Συνήγορος του Πολίτη στην ενημέρωσή του. 

Έρευνα της Εφημερίδας των Συντακτών (ΕφΣυν) και της δημοσιογραφικής ομάδας OmniaTV σχετικά με το ναυάγιο της Πύλου παρέθεσε πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες η Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου κάλεσε για ανωμοτί συμπληρωματική κατάθεση αξιωματικούς του Λιμενικού για τους οποίους ο Συνήγορος του Πολίτη εντόπισε ενδείξεις διάπραξης του εγκλήματος της έκθεσης. Ακόμη, δημοσίευμα του news247.gr αποκάλυψε ηχητικές καταγραφές του Λιμενικού από το ναυάγιο της Πύλου, «οι οποίες δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα για τους χειρισμούς που έγιναν πριν το υπερφορτωμένο με περίπου 750 μετανάστες αλιευτικό, καταλήξει στον βυθό της θάλασσας». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, τα εν λόγω ηχητικά έχουν ληφθεί υπόψη και από τον Συνήγορο του Πολίτη κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης. 

Εκτός από τη διάπραξη του εγκλήματος της έκθεσης, τα δεδομένα αναφορικά με το ναυάγιο της Πύλου εγείρουν εν γένει ζήτημα παραβίασης εκ μέρους των ελληνικών Αρχών του εθνικού, ενωσιακού και διεθνούς πλαισίου για την προστασία του δικαιώματος στο άσυλο ως ενός θεμελιώδους δικαιώματος των προσφύγων που βρίσκονται στην επικράτεια ή την περιοχή δικαιοδοσίας των κρατών μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί χώρο προστασίας για άτομα που διαφεύγουν από διώξεις ή σοβαρή βλάβη στη χώρα προέλευσής τους. Το άσυλο αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και διεθνή υποχρέωση για τις χώρες, όπως αναγνωρίζεται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για την προστασία των προσφύγων».

Αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στο άσυλο, η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων (Σύμβαση της Γενεύης), κατοχυρώνει τα δικαιώματα των προσφύγων στη χώρα διαμονής και κατοικίας τους, όπως μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην κινητή και ακίνητη περιουσία τους (άρθρο 13), το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι (άρθρο 15), το δικαίωμα προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου (άρθρο 16), το δικαίωμα στην εργασία (άρθρα 17-19), το δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια (άρθρο 20), τη στέγαση (άρθρο 21) και τη δημόσια εκπαίδευση (άρθρο 22), καθώς και την ελευθερία κίνησης (άρθρο 26). Ακόμη, η Σύμβαση της Γενεύης απαγορεύει την απέλαση ή την επαναπροώθηση προσφύγων (άρθρο 33).

Οι ελληνικές Αρχές έχουν επίσης συγκεκριμένες υποχρεώσεις έρευνας και διάσωσης στο πλαίσιο του διεθνούς και εθνικού δικαίου, όπως αυτές προβλέπονται από διεθνείς συμβάσεις, αφενός για τα μέτρα επικοινωνίας και συντονισμού που πρέπει να υιοθετούνται σε περιπτώσεις κινδύνου της ζωής στη θαλάσσια περιοχή που υπάγεται στη δικαιοδοσία τους, αφετέρου για τα μέτρα διάσωσης όσων κινδυνεύουν στις παράκτιες περιοχές τους. Συγκεκριμένα, όπως σημειώνει και ο Οδηγός του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, οι παρακάτω συμβάσεις επιβάλλουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις στην Ελλάδα για έρευνα και διάσωση προσώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο, στα οποία περιλαμβάνονται πρόσφυγες και μετανάστες:

1. Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (άρθρο 98, παρ. 2): «Κάθε παράκτιο κράτος πρέπει να μεριμνά για την ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση επαρκούς και αποτελεσματικής υπηρεσίας έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα και, όπου το απαιτούν οι περιστάσεις, να συνεργάζεται με τα γειτονικά κράτη για τον σκοπό αυτό στο πλαίσιο περιφερειακών διευθετήσεων».
2. Διεθνής Σύμβαση για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα του 1974 (SOLAS, Κεφάλαιο V, Κανονισμός 7): Τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν «να εξασφαλίσουν ότι έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα για επικοινωνία ανάγκης και συντονισμό στην περιοχή ευθύνης τους και για τη διάσωση κινδυνευόντων προσώπων στην πέριξ των ακτών τους θάλασσα. Αυτές οι διατάξεις πρέπει να περιλαμβάνουν τον καθορισμό, λειτουργία και συντήρηση τέτοιων ευκολιών έρευνας και διάσωσης που θεωρούνται πρακτικά δυνατές και αναγκαίες».
3. Διεθνής Σύμβαση για τη Ναυτική Έρευνα και Διάσωση του 1979 (SAR): Τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση «να εξασφαλίσουν την παροχή βοήθειας σε κάθε άτομο που βρίσκεται σε κίνδυνο στη θάλασσα. Αυτό θα το πράττουν ανεξάρτητα της εθνικότητας ή της κατάστασης του ατόμου αυτού ή των περιστάσεων στις οποίες το άτομο αυτό βρέθηκε» (Κεφάλαιο 1.2.10), έχοντας παράλληλα την υποχρέωση «να παρέχουν αρχικά στους κινδυνεύοντες ιατρικές ή άλλες φροντίδες και να μεταφέρουν αυτούς σε ασφαλές μέρος» (Κεφάλαιο 1.3.2).

Ωστόσο, παραμένει προς διερεύνηση αν οι παραπάνω κανόνες εφαρμόστηκαν με τρόπο προσήκοντα στην περίπτωση του Adriana. Υπενθυμίζουμε ότι στις 28 Φεβρουαρίου 2024, η η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη Έμιλι Ο’ Ράιλι δημοσίευσε την έκθεση με τα συμπεράσματά της για το ναυάγιο της Πύλου, έκθεση η οποία έχει εγείρει σοβαρά προς διερεύνηση ερωτήματα για το αν οι ελληνικές Αρχές εφάρμοσαν το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό πλαίσιο υποχρεώσεων που αφορά αφενός την έρευνα και διάσωση ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα, αφετέρου την παροχή διεθνούς προστασίας σε πρόσφυγες και μετανάστες.