Στις 15 Ιουλίου 2020 η ΕΣΗΕΑ εξέδωσε ανακοίνωση, εκφράζοντας την αντίθεσή της στη μήνυση που ασκήθηκε σε βάρος του δημοσιογράφου Θράσου Αβραάμ, ο οποίος κλήθηκε να καταθέσει ενώπιον της τακτικής ανακρίτριας Πλημμελειοδικών Μυτιλήνης για δικογραφία που σχηματίστηκε σε βάρος του.
Τον Μάρτιο του 2020 ο δημοσιογράφος πραγματοποίησε δημοσιογραφική έρευνα και αναδημοσίευσε Στο Νησί βίντεο που αποτυπώνει επίθεση που εξαπέλυσαν ακραία στοιχεία εναντίον αυτοκινήτου ανθρωπιστικής οργάνωσης. Μετά τη δημοσίευση ο ρεπόρτερ δέχτηκε μήνυση από τους επιτιθέμενους τόσο για συκοφαντική δυσφήμιση όσο και για παράβαση του νόμου περί προσωπικών δεδομένων. Μετά τη νομική ενέργεια σε βάρος του, ο δημοσιογράφος συνελήφθη με τη διαδικασία του αυτόφωρου.
«Είναι προφανές ότι οι ενέργειες αυτές μόνο ως προσπάθειες εκφοβισμού των δημοσιογράφων και περιορισμού της δημοσιογραφικής λειτουργίας μπορούν να εκληφθούν. Καλούμε όλους τους αρμόδιους φορείς να ενεργούν για την προστασία των δημοσιογράφων που στοχοποιούνται και για τη διασφάλιση της λειτουργίας του δημοσιογραφικού λειτουργήματος», καταλήγει η ανακοίνωση της Ένωσης.
Το ευρύτερο ζήτημα που προκύπτει από τη σύλληψη του ρεπόρτερ είναι ότι η ισχύουσα νομοθεσία -κυρίως ο ν. 1178/81 για την αστική ευθύνη του Τύπου- δεν προβλέπει μέσα για την προστασία των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ από καταχρηστικές νομικές επιθέσεις εναντίον τους, είτε πρόκειται για αγωγές είτε για μηνύσεις. Μέσα από αυτές, σύμφωνα με την ΕΣΗΕΑ, οι δικαστικά επιτιθέμενοι επιχειρούν ουσιαστικά να εξοντώσουν μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφους, «να εμποδίσουν τη δημοσιογραφική έρευνα και να σταματήσουν τις αποκαλύψεις. Επιθυμούν η δημοσιογραφία στη χώρα μας να μην είναι αποκαλυπτική, αλλά ελεγχόμενη. Να μην ενοχλεί και να μην ασχολείται με θέματα που θίγουν συμφέροντα».
Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 1178/81, ο ιδιοκτήτης κάθε εντύπου υποχρεώνεται σε πλήρη αποζημίωση για παράνομη περιουσιακή ζημία και σε χρηματική ικανοποίηση της ηθικής βλάβης για δημοσίευμα που υπαίτια έθιξε την τιμή και την υπόληψη κάποιου ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 του Αστικού Κώδικα υπαιτιότητα ή η κατά το άρθρο 919 του Αστικού Κώδικα πρόθεση ή η κατά το άρθρο 920 του Αστικού Κώδικα γνώση ή υπαίτια άγνοια συντρέχει στο συντάκτη του δημοσιεύματος ή, αν αυτός είναι άγνωστος, στον εκδότη ή τον διευθυντή σύνταξης του μέσου που δημοσίευσε το επίμαχο άρθρο. Ακόμη, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 5 του ίδιου νόμου, ο αδικηθείς θα πρέπει, προτού ασκήσει αγωγή, να καλέσει με έγγραφη, εξώδικη πρόσκλησή του τον ιδιοκτήτη του εντύπου ή, όταν αυτός είναι άγνωστος, τον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξής του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την καταχώριση σε αυτό κειμένου που του υποδεικνύει.
Οι παραπάνω διατάξεις επιτρέπουν σε πολιτικά πρόσωπα, ισχυρούς ιδιώτες και μεγάλες επιχειρήσεις να στραφούν δικαστικά κατά μέσων ενημέρωσης και δημοσιογράφων, απαιτώντας ως αποζημίωση υπέρογκα χρηματικά ποσά που στην πραγματικότητα δεν στοχεύουν στην αποκατάσταση ζημίας ή ικανοποίηση ηθικής βλάβης, αλλά στον εκφοβισμό ρεπόρτερ και ΜΜΕ. Με τις αρχικές του διατάξεις να έχουν ψηφιστεί πριν από 40 χρόνια, ο συγκεκριμένος νόμος δεν περιέχει διατάξεις για την προστασία από τις Στρατηγικές Αγωγές κατά της Συμμετοχής του Κοινού (SLAPP), σκοπός των οποίων είναι να φιμώσουν όσους ασκούν κριτική (μέλη της κοινωνίας των πολιτών και οργανισμούς, μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφους) μέσω της ηθικής και οικονομικής εξουθένωσης ή και εξόντωσής τους.
Η μη υιοθέτηση ενός αποτελεσματικού νομοθετικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των SLAPP ουσιαστικά αφήνει μέσα ενημέρωσης, δημοσιογράφους και οργανώσεις απροστάτευτους απέναντι σε καταχρηστικές νομικές επιθέσεις από ισχυρά πολιτικά πρόσωπα ή μεγάλες πολυεθνικές, οι οποίες διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για να ασκούν αγωγές και να διάγουν μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες απέναντι σε οικονομικά ασθενέστερα ΜΜΕ και δημοσιογράφους, με σκοπό να τους κάνουν να σωπάσουν, φαινόμενο που εν τέλει πλήττει κατάφορα την προστατευόμενη από το άρθρο 14 του Συντάγματος Ελευθερία του Τύπου.
Με φόντο τα παραπάνω, το κράτος οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα για την προστασία από καταχρηστικές νομικές επιθέσεις. Την ανάγκη υιοθέτησης τέτοιων μέτρων μάλιστα υποστηρίζουν τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πράγματι, η Κομισιόν έχει αναλάβει πρωτοβουλία που αποσκοπεί στο «να προστατέψει δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» από πρακτικές SLAPP που στρέφονται εναντίον τους με σκοπό «να τους αποτρέψουν από το να ενημερώσουν το κοινό και να κάνουν ρεπορτάζ σε ζητήματα δημοσίου συμφέροντος».
Τον Νοέμβριο του 2021 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε ψήφισμα, ζητώντας τη θέσπιση νέων κανόνων εντός της ΕΕ για τον περιορισμό των επαχθών νομικών αγωγών που αποσκοπούν, μέσα από υπερβολικούς και συχνά καταχρηστικούς ισχυρισμούς, στον εκφοβισμό, την επαγγελματική απαξίωση και τη φίμωση των επικριτικών φωνών δημοσιογράφων, οργανώσεων και μελών της κοινωνίας των πολιτών. Ανάμεσα στα μέτρα που πρότεινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι η θέσπιση κανόνων για την πρόωρη απόρριψη των SLAPP από τα δικαστήρια, ώστε οι καταχρηστικές αγωγές να σταματούν γρήγορα βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, με παράλληλη μάλιστα επιβολή προστίμων σε ενάγοντες ιδιώτες και εταιρείες που αποτυγχάνουν να αποδείξουν ότι η προσφυγή τους στη δικαιοσύνη δεν είναι καταχρηστική.
Σε ένα Κράτος Δικαίου, όπου προστατεύονται τα ατομικά δικαιώματα και συγκεκριμένα η Ελευθερία του Τύπου, οι δημοσιογράφοι έχουν το δικαίωμα να ασκούν ελεύθερα και ανεξάρτητα, χωρίς λογοκρισία και επιρροές, το δημοσιογραφικό τους επάγγελμα.
Παρά την κατοχύρωση της Ελευθερίας του Τύπου από το άρθρο 14 του Συντάγματος, η ΕΣΗΕΑ εν προκειμένω εκφράζει την αντίθεσή της στη μήνυση που ασκήθηκε κατά δημοσιογράφου απλώς και μόνο επειδή προχώρησε σε δημοσίευση βίντεο στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής του έρευνας.
Η παραπάνω νομική ενέργεια σε βάρος του ρεπόρτερ εντάσσεται στο ευρύτερο ζήτημα ότι η ελληνική νομοθεσία δεν προβλέπει μέσα για την προστασία δημοσιογράφων και ΜΜΕ από τις Στρατηγικές Αγωγές κατά της Συμμετοχής του Κοινού (SLAPP), σκοπός των οποίων είναι να πλήξουν την Ελευθερία του Τύπου και να φιμώσουν όσους ασκούν κριτική μέσω της ηθικής και οικονομικής εξουθένωσης ή και εξόντωσής τους.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
