Απόπειρα παρακολούθησης υπαλλήλων της ΕΥΠ μέσω Predator

Στις 6 Σεπτεμβρίου 2022 η Εφημερίδα των Συντακτών αποκάλυψε ότι τον Νοέμβριο του 2021 έγινε απόπειρα παρακολούθησης σε βάρος δύο υπαλλήλων της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ) με χρήση του παράνομου λογισμικού υποκλοπών Predator. 

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, την περίοδο της απόπειρας των παρακολουθήσεων οι εν λόγω υπάλληλοι βρίσκονταν σε αντιπαράθεση με την ελληνική κυβέρνηση. Πιο συγκεκριμένα, το επίμαχο χρονικό διάστημα οι εν λόγω υπάλληλοι είχαν στείλει, μαζί με άλλους συναδέλφους τους, εξώδικη διαμαρτυρία στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, διαμαρτυρόμενοι για το ότι είχαν μετακινηθεί σε νέες υποδιευθύνσεις χωρίς αντικείμενο εργασίας. Παράλληλα, είχαν απευθύνει αναφορές στον τότε διοικητή ΕΥΠ Παναγιώτη Κοντολέοντα, χωρίς ωστόσο να λάβουν απάντηση. 

Το Predator είναι ένα ισχυρό εργαλείο παρακολούθησης, που επιτρέπει στον χειριστή του πλήρη και διαρκή πρόσβαση στη συσκευή του στόχου. Δίνει τη δυνατότητα εξαγωγής σημαντικών πληροφοριών από το κινητό -όπως μυστικών κωδικών, αρχείων, φωτογραφιών, επαφών και ιστορικού περιήγησης στο διαδίκτυο- και μπορεί να τραβήξει στιγμιότυπα οθόνης και να ενεργοποιεί το μικρόφωνο και την κάμερα της συσκευής, κάνοντας δυνατή την παρακολούθηση οποιασδήποτε ενέργειας πραγματοποιείται μέσω της συσκευής ή κοντά σε αυτήν, όπως των συνομιλιών που γίνονται μέσα σε ένα δωμάτιο.

Η ΕφΣυν αναφέρει ότι και οι δύο υπάλληλοι της ΕΥΠ δέχτηκαν στα κινητά τους μηνύματα που περιείχαν κακόβουλους συνδέσμους για την εγκατάσταση του Predator. Ωστόσο, λόγω και της εκπαίδευσής τους, δεν πάτησαν τα σχετικά λινκ και έτσι δεν εγκαταστάθηκε το λογισμικό για την παρακολούθησή τους. 

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στην Ελλάδα δεν έχει ψηφιστεί νομοθετικό πλαίσιο που να προβλέπει τη δυνατότητα χρήσης λογισμικών όπως είναι το Predator. Ακόμη, ο βασικός νόμος για τη λειτουργία της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ) δεν περιέχει καμία πρόβλεψη για τους όρους χρησιμοποίησης τέτοιου είδους λογισμικών (ν. 3649/2008 – ΦΕΚ 39/Α’/3.3.2008). Ως εκ τούτου, η στοχοποίηση και η παρακολούθηση στόχων μέσω Predator ή οποιουδήποτε άλλου παρόμοιου μηχανισμού παρακολούθησης στην Ελλάδα είναι καθόλα παράνομη, είτε γίνεται από τις κρατικές Αρχές είτε από ιδιώτες, και παραβιάζει το άρθρο 19 του Συντάγματος, το οποίο κατοχυρώνει το απόλυτα απαραβίαστο των επικοινωνιών («Tο απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο»).

Η παράνομη στοχοποίηση των δύο υπαλλήλων της ΕΥΠ έρχεται σε συνέχεια του σκανδάλου υποκλοπών σε βάρος του προέδρου του ΠΑΣΟΚ Νίκου Ανδρουλάκη, του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη και του βουλευτή και πρώην υπουργού Χρήστου Σπίρτζη. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του inside story, το καλοκαίρι του 2021 το κινητό του δημοσιογράφου χακαρίστηκε με το Predator, με τη σχετική έκθεση αυτοψίας του διεπιστημονικού εργαστηρίου Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο να σημειώνει ότι το τηλέφωνο του Κουκάκη μολύνθηκε από το λογισμικό από τις 12 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2021, χωρίς αυτό να αποκλείει το ενδεχόμενο και άλλων μολύνσεων. Ακόμη, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Reporters United, η ΕΥΠ παρακολουθούσε τον δημοσιογράφο το καλοκαίρι του 2020, συγκεκριμένα από την 1η Ιουνίου έως τις 12 Αυγούστου. Μετά τις αποκαλύψεις των υποκλοπών σε βάρος του, ο Κουκάκης προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για την υπόθεση.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει αρνηθεί την προμήθεια και τη χρήση του Predator ή άλλου κακόβουλου λογισμικού από τις ελληνικές Αρχές. Ωστόσο, δεν έχει μέχρι σήμερα εντοπίσει ποιος κάνει χρήση του Predator στην Ελλάδα. 

Η εξάπλωση των παράνομων παρακολουθήσεων δημιουργούν ερωτήματα γύρω από τη χρήση κακόβουλων λογισμικών υποκλοπών στην Ελλάδα, αλλά και τη λειτουργία της ΕΥΠ, για την οποία θεσμικά υπεύθυνος είναι ο πρωθυπουργός, αφού με απόφασή του μόλις μερικές μέρες μετά τη νίκη της ΝΔ στις εκλογές του 2019 (ΦΕΚ: Τεύχος Α’/119/8.7.2019), ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε την υπηρεσία υπό τον άμεσο έλεγχό του. Μάλιστα, η χρησιμοποίηση παράνομων μηχανισμών παρακολούθησης, κατά παράβαση και του Συντάγματος, σε βάρος και πολιτικών προσώπων, δημοσιογράφων και κρατικών λειτουργών εγείρει ζήτημα όχι μόνο Κράτους Δικαίου, αλλά και ελευθερίας του Τύπου και εύρυθμης λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος.