Απαγόρευση εξέτασης δημοσίων υπαλλήλων σε δίκες με διάδικο το Ελληνικό Δημόσιο

Με το υπ’ αριθμ. 441-ΛΠ820/01-06-2021 έγγραφο του Γραφείου Νομικού Συμβούλου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ) στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ζητείται από τους Προϊσταμένους όλων των Υπηρεσιών του Υπουργείου να ενημερώσουν τους υπαλλήλους τους σχετικά με το ότι «προς διασφάλιση των συμφερόντων του Ελληνικού Δημοσίου, … η ένορκη κατάθεση υπέρ των αντιδίκων και εις βάρος του Ελληνικού Δημοσίου, σε δίκες με διάδικο το Ελληνικό Δημόσιο, συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα και ποινικό αδίκημα, καθώς και ότι η ένορκη κατάθεση υπαλλήλων των Υπηρεσιών του Υπουργείου είναι δυνατή μόνο προς επίρρωση των ισχυρισμών του Ελληνικού Δημοσίου, κατόπιν έγγραφου αιτήματος του Γραφείου μας και κατόπιν συνεννόησης με τον αρμόδιο χειριστή της υπόθεσης». 

Η γνωστοποίηση του περιεχομένου του ως άνω εγγράφου, πυροδότησε μία σειρά αντιδράσεων (βλ. μεταξύ άλλων την από 3-6-2021 ανακοίνωση της ΑΔΕΔΥ, το από 3-6-2021 άρθρο στην ιστοσελίδα press publica, το από 3-6-2021 άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών, το από 7-6-2021 άρθρο της Αυγής   και το από 3-6-2021 άρθρο στην ιστοσελίδα libre), καθώς θεωρήθηκε ότι με αυτόν τον τρόπο παραβιάζεται το κράτος δικαίου και το άρθρο 25 του Συντάγματος. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Επιστολή των Προέδρων της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας η γενική απαγόρευση μαρτυρίας υπονομεύει το δικαίωμα δικαστικής προστασίας, ζημιώνοντας τους πολίτες και βλάπτει το Δίκαιο, την Αλήθεια και την Δικαιοσύνη. Επίσης, όπως επισημαίνει τόσο η ανακοίνωση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου όσο και ο Γ. Τασόπουλος (Καθηγητής στο ΕΚΠΑ και δικηγόρος) με την “εγκύκλιο” αυτή παραβιάζεται αφενός το νομικό καθεστώς του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (άρθρο 100Α Σ. και το άρθρ. 37 του ν. 3086/2002 για το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους,) και αφετέρου παρερμηνεύεται και διαστρεβλώνεται το περιεχόμενο του άρθρου 22 παρ. 2 του ν. 3086/2002 με την υποχρέωση για κατάθεση να μετατρέπεται ξαφνικά σε υποχρέωση για κατάθεση μόνο των συμφερόντων του δημοσίου. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο, ότι τον Σεπτέμβριο του 2021, ψηφίστηκε ο ν. 4831/2021 (Οργανισμός ΝΣΚ), και τα ως άνω αντικείμενα ρυθμίζονται πλέον από αυτόν τον νόμο με παρόμοιο σχετικά τρόπο (βλ. άρθρα 26 και 28 του ν. 4831/2021 και αντίστοιχα τα άρθρα 37 και 22 του ν. 3086/2002). 

Γενικότερα, επισημάνθηκαν και θέματα που αφορούν: 

– την υποχρέωση των δημοσίων υπαλλήλων να τηρούν το Σύνταγμα και τους νόμους/την αρχή της νομιμότητας (άρθρα 24 και 25 Υπαλληλικού Κώδικα), 

– την ελευθερία της έκφρασης των δημοσίων υπαλλήλων (άρθρο 45 του Υπαλληλικού Κώδικα), 

– το καθήκον αμεροληψίας και αντικειμενικότητας που οφείλουν να τηρούν οι δημόσιοι υπάλληλοι κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (άρθρα 29 παρ. 3 και 103 παρ. 1 Συντάγματος). 

– τις υποχρεώσεις που βαραίνουν τους μάρτυρες στο πλαίσιο των δικαστικών διαδικασιών και ιδιαίτερα το καθήκον μαρτυρίας και το καθήκον αληθείας (όπως τα καθήκοντα αυτά προβλέπονται μεταξύ άλλων στα άρθρα 209, 219 και 231 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, 408 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, 182 και 184 Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας κοκ),

– γενικότερα το δικαίωμα για παροχή δικαστικής προστασίας (άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγματος), ιδίως ως προς το σκέλος της δυνατότητας συμμετοχής με την ιδιότητα του μάρτυρα στην απονομή της δικαιοσύνης (λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι το δικαίωμα μαρτυρικής κατάθεσης βρίσκει απώτερο θεμέλιο στην παρ. 3 του άρθρου 26 του Συντάγματος)

– το γεγονός ότι η δημοσιότητα, η διαφάνεια, η χρηστή διοίκηση και η προστατευόμενη εμπιστοσύνη αποτελούν τον κανόνα, ενώ το απόρρητο και η εμπιστευτικότητα  είναι η εξαίρεση (άρθρο 26 παρ. 1 Υπαλληλικού Κώδικα) και συνεπώς η απαγόρευση μαρτυρίας πρέπει να επιβάλλεται για λόγους δημοσίου συμφέροντος ή εχεμύθειας σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και όχι να είναι γενική και απόλυτη.

– την παραβίαση γενικών αρχών του διοικητικού δικαίου που επιβάλλουν στη διοίκηση τη δημοσιότητα και τη διαφάνεια, τη χρηστή διοίκηση και την προστατευόμενη εμπιστοσύνη, την ισότητα κοκ.