ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Υπόθεση E.F. κατά Ελλάδας – Καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση των άρθρων 3 και 13 της ΕΣΔΑ
Α. Το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ θεσπίζει απόλυτη και ανεπίδεκτη εξαιρέσεων απαγόρευση των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ τα κράτη έχουν θετική υποχρέωση να προβούν σε ενέργειες που διασφαλίζουν την προστασία του δικαιώματος να μην υφίσταται κανείς τέτοια μεταχείριση.
Στην περίπτωση των ατόμων που αιτούνται διεθνή προστασία, η νομολογία του ΕΔΔΑ κάνει λόγο για «ευρέως αποδεκτή ανάγκη» ειδικής προστασίας τους από μεταχείριση αντίθετη προς το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ που αντανακλάται στην πρακτική της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την Οδηγία για τις Συνθήκες Υποδοχής της ΕΕ και την Συνθήκη της Γενεύης.
Συγκεκριμένα, ζητήματα απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης εγείρονται όταν τα κράτη δεν διασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης στους νεοαφιχθέντες.
Το ΕΔΔΑ λαμβάνει υπόψη για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των συνθηκών την παροχή τροφής και στέγης και τις συνθήκες υγιεινής που παρέχει ένα κράτος στα άτομα που έχουν καταθέσει ή που σκοπεύουν να καταθέσουν αίτηση ασύλου (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε 1, 2, 3).
Αξίζει να σημειωθεί συμπληρωματικά ότι:
α) Οι διατάξεις της Οδηγίας 2013/33/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία, που έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο, ορίζουν ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ οφείλουν να μεριμνούν για την εξασφάλιση ενός βασικού βιοτικού επιπέδου και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που προστατεύει την σωματική και ψυχική υγεία των νεοαφιχθέντων που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους.
β) Η Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επισκέφθηκε κέντρα φιλοξενίας στη χώρα το 2018.
Η σχετική έκθεση αναφέρει ότι στο κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης της Μόριας («ΚΥΤ Μόριας») διαπιστώθηκαν συνθήκες συνωστισμού, κακές συνθήκες υγιεινής, ανασφάλεια και απόγνωση που θέτουν αν αμφιβόλω τον σεβασμό των δικαιωμάτων των μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Ως προς την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, η Επίτροπος σημείωσε ότι παρά το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο, που έδινε δικαίωμα περίθαλψης σε αιτούσες/ντες άσυλο και μετανάστριες/ες, διοικητικά εμπόδια και ανεπάρκειες του τομέα δημόσιας υγείας παρακώλυαν την ουσιαστική πρόσβαση σε υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Τέλος, σημείωσε καθυστερήσεις και ανεπάρκειες στη διαδικασία ταυτοποίησης ευπάθειας των ατόμων που χρήζουν ειδικής φροντίδας (βλ. περισσότερα σε 1, 2).
Β. Στις 5 Οκτωβρίου του 2023 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση E.F. κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 16127/20).
Η υπόθεση αφορά στην παράλειψη ανάληψης της ιατρικής περίθαλψης της προσφεύγουσας, ασθενούς και αιτούσας άσυλο, καθώς και τις συνθήκες ζωής στους καταυλισμούς της Μόριας και του Πολυκάστρου.
Η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για τις συνθήκες διαβίωσής της επικαλούμενη παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ. Το ΕΔΔΑ σημειώνοντας ότι δεν υποβλήθηκαν συγκεκριμένες και εμπεριστατωμένες πληροφορίες για την προσωπική κατάσταση της στον καταυλισμό της Μόριας, θεώρησε ότι η αιτίαση της προσφεύγουσας είναι προδήλως αβάσιμη και, ως εκ τούτου, την κήρυξε απαράδεκτη κατά το άρθρο 35 παρ. 3α και 4 της ΕΣΔΑ.
Επιπλέον, σχετικά με τις αιτιάσεις για τις συνθήκες στο Πολύκαστρο, το ΕΔΔΑ λαμβάνοντας υπόψη α) την απουσία από την δικογραφία εμπεριστατωμένων στοιχείων που να στηρίζουν από την φύση τους τους ισχυρισμούς της προσφεύγουσας ως προς τις συνθήκες στον καταυλισμό και β) τη συντομία της παραμονής της εκεί (21 ημέρες) θεώρησε ότι δεν προκύπτει από τη δικογραφία ότι προσεγγίστηκε το όριο της βαρύτητας που απαιτείται για τον χαρακτηρισμό της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης και απέρριψε το τμήμα αυτό της προσφυγής ως προδήλως αβάσιμο δυνάμει του άρθρου 35 παρ. 3 και 4 της ΕΣΔΑ.
Η προσφεύγουσα παραπονέθηκε επίσης για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που της παρασχέθηκε επικαλούμενη παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ ανέφερε τις γενικές αρχές που απορρέουν από την σχετική νομολογία για την κράτηση ασθενών, καθώς και ότι δεν αμφισβητείται ότι η κατάσταση της προσφεύγουσας που νοσούσε από HIV επιδεινωνόταν συνεχώς κατά τη διάρκεια της επίδικης περιόδου. Σημείωσε δε ότι η προσφεύγουσα έτυχε αγωγής στις 23 Ιουνίου 2020, έξι μήνες μετά την καταγραφή της στο ΚΥΤ Μόριας και αφού είχε εμφανίσει σοβαρά συμπτώματα της νόσου (βλέπε περισσότερα σε παρ. 32, 33).
Σημειώνεται ότι το ΕΔΔΑ υπενθυμίζοντας τον απόλυτο χαρακτήρα της προστασίας που παρέχει το άρθρο 3 απέρριψε τον ισχυρισμό της Κυβέρνησης ότι η δραστηριότητα των αρχών ανεστάλη λόγω των μέτρων κατά του Covid-19 ως αλυσιτελή, αναφέροντας ότι ο γιατρός του ΕΟΔΥ είχε διατάξει την μεταφορά της προσφεύγουσας πριν το κλείσιμο του κέντρου (βλέπε περισσότερα σε παρ. 34, 5-7, 10-12). Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι ελληνικές αρχές δεν ενήργησαν με την απαιτούμενη επιμέλεια παραλείποντας να λάβουν τα μέτρα που κανείς εύλογα θα μπορούσε να αναμείνει για την προστασία της υγείας της προσφεύγουσας πριν τις 23 Ιουνίου 2020, υποβάλλοντάς την σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη ευαλωτότητα της προσφεύγουσας ως αιτούσας άσυλο και πάσχουσας από σοβαρή ασθένεια, το ΕΔΔΑ συμπέρανε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Επιπλέον, η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για την απουσία αποτελεσματικού ενδίκου μέσου για την αμφισβήτηση α) των συνθηκών διαβίωσης και β) της έλλειψης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στα κέντρα του Πολυκάστρου και της Μόριας επικαλούμενη παραβίαση του άρθρου 13 της ΕΣΔΑ συνδυαστικά με το άρθρο 3.
Το ΕΔΔΑ ενόψει των σκέψεων που διατύπωσε επί των ισχυρισμών περί παραβίασης του άρθρου 3 λόγω των συνθηκών διαβίωσης παραπάνω, έκρινε ότι οι αιτιάσεις που σχετίζονται με τις συνθήκες διαβίωσης πρέπει να απορριφθούν ως προδήλως αβάσιμες (βλ. παρ. 38). Από την άλλη πλευρά ως προς την αιτίαση που σχετίζεται με την ιατρική περίθαλψη, το ΕΔΔΑ λαμβάνοντας υπόψιν την κρίση του ως προς τους ισχυρισμούς περί μη εξάντλησης των εθνικών ενδίκων μέσων, όπου σημείωσε ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν προσκόμισε παραδείγματα αποφάσεων που να αποδεικνύουν ότι τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα είχαν επιτύχει μια προσήκουσα αποζημίωση για παραβίαση την οποία είχαν υποστεί σε παρόμοιες καταστάσεις (παρ. 18-19), έκρινε ότι το κράτος παρέλειψε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το άρθρο 13 της ΕΣΔΑ.
Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά ενός κράτους δικαίου.
Tα θεμελιώδη δικαιώματα που θα πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αποτελεί δε, πρωταρχική και αναντίρρητη υποχρέωση του κράτους το να σέβεται αυτά τα δικαιώματα.
Στη συγκεκριμένη, ωστόσο, περίπτωση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου α) κρίνοντας ότι η παράλειψη των αρχών να παράσχουν ιατρική περίθαλψη στην ασθενή προσφεύγουσα κατά την επίδικη περίοδο ξεπέρασε το όριο βαρύτητας που απαιτείται για την ύπαρξη απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης και β) λαμβάνοντας υπόψη ότι η κυβέρνηση δεν προσκόμισε παραδείγματα αποφάσεων που να αποδεικνύουν ότι τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα έχουν επιτύχει αποζημίωση για παραβίαση που είχαν υποστεί σε παρόμοιες καταστάσεις, συμπέρανε ότι υπήρξε παραβίαση των άρθρων 3 και 13 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
