Η υποβάθμιση της ποιότητας της Δημοκρατίας στην Ελλάδα

Σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα, η οποία προς τιμή μας, χρησιμοποίησε σαν πηγή άντλησης δεδομένων και την πλατφόρμα μας για το Κράτος Δικαίου, Govwatch, η Ελλάδα, μαζί με την Αρμενία και τον Μαυρίκιο, είναι οι χώρες που έχουν υποστεί την εντονότερη αυταρχικοποίηση και τείνουν με πιο γοργούς ρυθμούς σε πολίτευμα με απολυταρχικά χαρακτηριστικά.

Η αλλαγή αυτή αποτυπώνεται στη μείωση των 10 κορυφαίων δεικτών που χαρακτηρίζουν την φιλελεύθερη και εύρωστη δημοκρατία, στην περίοδο μεταξύ 2017 και 2022.

Το νομοθετικό σώμα, και σε μικρότερο βαθμό το δικαστικό, δηλαδή οι δύο πυλώνες της δημοκρατίας, αποδυναμώνονται σημαντικά στην Ελλάδα. Η de facto ικανότητα του νομοθετικού σώματος να διερευνά τις ενέργειες της εκτελεστικής εξουσίας διαβρώνεται περισσότερο, ακολουθούμενη από το εύρος των διαβουλεύσεων της κυβέρνησης με άλλους κοινωνικούς φορείς, και η συμμόρφωση της κυβέρνησης με τις αποφάσεις του ανωτάτου δικαστηρίου.

Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τις παραβιάσεις της Ελλάδας ανά δημοκρατικό παράγοντα και ανά διαβουλευτική συνιστώσα, τη συνιστώσα της ελευθερίας της έκφρασης και την φιλελεύθερη συνιστώσα.

Ειδικότερα, αναλύει τους δείκτες πτώσης της χώρας μας σε κρίσιμους τομείς όπως η ελευθερία της έκφρασης, η παρενόχληση δημοσιογράφων και η λογοκρισία των ΜΜΕ από την κυβέρνηση, η ανεξαρτησία του Ανώτατου Δικαστηρίου και των κατώτερων δικαστηρίων, η ελευθερία από βασανιστήρια, η εκτελεστική εποπτεία, το εύρος διαβουλεύσεων, η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία πολιτιστικής έκφρασης, η συμμόρφωση με το Ανώτατο Δικαστήριο και οι έρευνες του νομοθετικού σώματος. 

Ένα μείζον πρόσφατο γεγονός στην Ελλάδα ήταν το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών που αποκαλύφθηκε το 2022: οι υποκλοπές από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) ενός μεγάλου καταλόγου των πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης, των συμμάχων της και ερευνητών δημοσιογράφων.

Οι δικαστικές έρευνες και οι έρευνες από κοινοβουλευτικές επιτροπές και ανεξάρτητες αρχές, καθυστερούν επί μήνες και δεν έχουν ακόμη παρουσιάσει τα πορίσματά τους. Για παράδειγμα, η Ειδική Μόνιμη Επιτροπή για τους θεσμούς και τη διαφάνεια στην οποία η νυν κυβέρνηση έχει την πλειοψηφία, μπλοκάρει βασικούς μάρτυρες και αποφάσισε ότι οι συνεδριάσεις και οι τελικές εκθέσεις της επιτροπής θα παραμείνουν εμπιστευτικές.

Ένας άλλος τομέας ανησυχίας είναι ο νόμος για το ”επιτελικό κράτος” που θεσπίστηκε από την σημερινή κυβέρνηση υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ο νόμος (4622/2019) που καθιερώνει μια υπερσυγκέντρωση εξουσιών στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας. Θέτει επίσης την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ), τον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα (ΕΡΤ) και το δημόσιο πρακτορείο ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) υπό την εποπτεία του πρωθυπουργού. Η συνθήκη αυτή καταδεικνύει τη μείωση της κριτικής δημοσιογραφίας και την άνοδο της λογοκρισίας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Η Ελλάδα κατατάσσεται πλέον και στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2022.

Το παρακάτω γράφημα καταγράφει τις 10 χώρες που έχουν διολισθήνει πιο σημαντικά προς τον αυταρχισμό, την τελευταία 3ετία (θλιβερή η παρουσία και της Ελλάδας σε αυτή τη λίστα) αλλά και την τελευταία 10ετία. 

Τα κριτήρια με τα οποία κατατάσσονται οι χώρες σε αυτή την μαύρη λίστα, είναι όσες εμφανίζουν την μεγαλύτερη πτώση στους δείκτες δημοκρατίας, όπως, ο εκλογικός εκφοβισμός από την κυβέρνηση, η εκτελεστική εποπτεία, ο σεβασμός του Συντάγματος από την εκτελεστική εξουσία, η αυτολογοκρισία των μέσων ενημέρωσης, η αυστηρή και αμερόληπτη δημόσια διοίκηση, η παρενόχληση δημοσιογράφων. η ανεξαρτησία και μεροληψία των μέσων ενημέρωσης, οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, ο σεβασμός της αντιπολίτευσης, οι διαφανείς νόμοι με προβλέψιμη εφαρμογή, η συμμετοχή της κοινωνίας, η ελευθερία της συζήτησης για τους άνδρες, το εύρος διαβουλεύσεων, η ελευθερία συζήτησης για τις γυναίκες, η ελευθερία ακαδημαϊκής και πολιτιστικής έκφρασης, η καταστολή της ΚτΠ κ.ά..