Το άρθρο 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ προβλέπει ότι «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα όπως η υπόθεσίς του δικασθή … εντός λογικής προθεσμίας …. επί του βασίμου πάσης εναντίον του κατηγορίας ποινικής φύσεως…». Η απαίτηση της διεξαγωγής/ολοκλήρωσης των (δικαστικών) διαδικασιών μέσα σε εύλογο χρόνο (δικαίωμα εύλογης διάρκειας της δίκης) αποτελεί μία από τις πτυχές του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη. Η υπερβολική διάρκεια των διαδικασιών και οι αντίστοιχες καθυστερήσεις στην έκδοση ή στην εκτέλεση των αποφάσεων προσβάλλουν το δικαίωμα του ατόμου σε ταχεία απονομή της δικαιοσύνης και «ενδέχεται να υπονομεύουν τον σεβασμό του κράτους δικαίου και να παρακωλύουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη». Ειδικά στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας το δικαίωμα να δικαστεί κάποιος εντός ευλόγου χρόνου αποσκοπεί στο να διασφαλίσει ότι οι κατηγορούμενοι δεν παραμένουν για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα σε κατάσταση αβεβαιότητας ως προς το αποτέλεσμα των ποινικών κατηγοριών που απαγγέλλονται εις βάρος τους. Κατά τη νομολογία του ΕΔΔΑ η «λογική» διάρκεια της διαδικασίας κρίνεται ανάλογα με τις πραγματικά περιστατικά της κάθε υπόθεσης και με τη βοήθεια των ακόλουθων κριτηρίων: α) την πολυπλοκότητα της υπόθεσης, β) τη συμπεριφορά των προσφευγόντων, γ) τη συμπεριφορά των αρμοδίων αρχών καθώς και δ) το διακύβευμα της υπόθεσης για τους ενδιαφερόμενους.
Ακόμα, το άρθρο 13 (Δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ καθιερώνει το δικαίωμα σε οποιονδήποτε παραβιάστηκε κάποιο δικαίωμα του από αυτά που αναγνωρίζονται στην ΕΣΔΑ να προσφύγει με τρόπο αποτελεσματικό ενώπιον των εθνικών αρχών και ταυτόχρονα επιβάλλει την υποχρέωση στο κράτος να προβλέψει τα κατάλληλα ένδικα βοηθήματα και μέσα για το σκοπό αυτό. Μεταξύ άλλων, το άρθρο 13 εγγυάται την πρόβλεψη και ύπαρξη στην εσωτερική έννομη τάξη μίας πραγματικής προσφυγής που να επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να παραπονεθούν για την διάρκεια της διαδικασίας.
[Για περισσότερες πληροφορίες για τα άρθρα 6 παρ. 1 και 13 βλ. μεταξύ άλλων: 1 (ιδίως σελ. 63 επ), 2 (σελ. 111 επ. και ιδίως σελ. 162 επ. και 178 επ.), 3, 4].
Το 2017 εκδόθηκαν 2 αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), στο πλαίσιο των οποίων αναγνωρίστηκε ότι λόγω της υπερβολικής διάρκειας των ποινικών διαδικασιών η Ελλάδα παραβίασε τις διατάξεις της ΕΣΔΑ.
Ειδικότερα:
1. Τον Οκτώβριο του 2017 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Ντασταμάνη και λοιποί κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγών 36420/10, 3957/11, 35230/11, 21469/12, 2385/13, 75140/13).
Η υπόθεση προέκυψε από την άσκηση έξι προσφυγών και λόγω της ομοιότητάς τους, τόσο ως προς τα γεγονότα όσο και το πρόβλημα ουσίας που αυτές θέτουν, το ΕΔΔΑ έκρινε αναγκαίο να τις συνεκδικάσει και εξέδωσε μία απόφαση.
Οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν για: α) την υπερβολική διάρκεια των ποινικών διαδικασιών και β) την έλλειψη πραγματικής προσφυγής στο εθνικό δίκαιο που να τους επιτρέπει να παραπονεθούν για το ανωτέρω ζήτημα.
Η διάρκεια των διαδικασιών κυμαινόταν από 4 χρόνια και πάνω από 7 μήνες για έναν βαθμό δικαιοδοσίας έως και 9 χρόνια και 1 μήνα περίπου για 3 βαθμούς δικαιοδοσίας, όπως η διάρκεια αυτή προσδιορίζεται επακριβώς για κάθε προσφεύγοντα/ουσα σε πίνακα εντός της απόφασης.
Το ΕΔΔΑ αφού εξέτασε τα στοιχεία που υποβλήθηκαν ενώπιόν του και δεν βρήκε κάποιο ειδικότερο λόγο να αποκλίνει από την προηγούμενη νομολογία του επί παρόμοιων ζητημάτων, έκρινε πως α) η διάρκεια των επίδικων διαδικασιών ήταν υπερβολική, δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της «λογικής προθεσμίας» και ως εκ τούτου παραβιάστηκε το άρθρο 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ και β) κατά το χρόνο των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης απουσίαζε από το εθνικό δίκαιο προσφυγή να επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους να διεκδικήσουν την επικύρωση του δικαιώματός τους να εξεταστεί η υπόθεσή τους εντός εύλογης προθεσμίας και ως εκ τούτου παραβιάστηκε το άρθρο 13 της ΕΣΔΑ.
2. Τον Νοέμβριο του 2017 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Firat κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 46005/11).
Ο προσφεύγων παραπονέθηκε (μεταξύ άλλων) για: α) τη υπερβολική διάρκεια της ποινικής διαδικασίας που διεξήχθη εναντίον του και β) την έλλειψη πραγματικής προσφυγής στο εθνικό δίκαιο που να του επιτρέπει να παραπονεθεί για το ανωτέρω ζήτημα.
Το ΕΔΔΑ αφού υπογράμμισε α) ότι η επίδικη διαδικασία διήρκησε λίγο περισσότερο από 4 χρόνια για δύο βαθμούς δικαιοδοσίας [δηλαδή από τις 22-3-2008 (ημερομηνία σύλληψης του προσφεύγοντος) έως τις 7-6-2012 (ημερομηνία έκδοσης της απόφασης του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου)] και β) πως μετά την εξέταση όλων των στοιχείων που υποβλήθηκαν ενώπιόν του δεν βρήκε κάποιο ειδικότερο λόγο να αποκλίνει από την προηγούμενη νομολογία του επί παρόμοιων ζητημάτων, έκρινε πως στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρξε παραβίαση: i) του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ λόγω της υπερβολικής διάρκειας της επίδικης δίκης και ii) του άρθρου 13 της ΕΣΔΑ καθώς ο προσφεύγων δεν διέθετε πραγματική προσφυγή που να του επιτρέπει την κύρωση του δικαιώματός του να εκδικαστεί η υπόθεσή του εντός λογικής προθεσμίας.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
