ΑΡΘΡΑ
Καταδίκες της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ το έτος 2015 που αφορούν τις συνθήκες κράτησης προσώπων προς απέλαση
Στο άρθρο 3 της ΕΣΔΑ θεμελιώνεται το απόλυτο δικαίωμα να μην υποβάλλεται κάποιος σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση απάνθρωπη ή εξευτελιστική. Υπό το φως του άρθρου 3 εξετάζονται και οι συνθήκες κράτησης σε περίπτωση στέρησης του δικαιώματος της ελευθερίας. Έχει κριθεί εν γένει ότι για να συμβαδίζουν οι συνθήκες κράτησης με τις επιταγές του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, το κράτος θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι α) τα άτομα κρατούνται σε συνθήκες συμβατές με το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, β) ο τρόπος και η μέθοδος που πραγματοποιείται η κράτηση δεν υποβάλλει τα άτομα αυτά σε τέτοια εξάντληση ή δοκιμασία που να υπερβαίνει το αναπόφευκτο επίπεδο των δεινών που είναι σύμφυτα με την κράτηση, καθώς και γ) ότι η υγεία και η ευημερία των ατόμων αυτών διασφαλίζονται επαρκώς, ιδίως με την παροχή της απαιτούμενης ιατρικής φροντίδας (βλέπε περισσότερα για το περιεχόμενο του άρθρου σε 1, 2, 3).
Ο υπερπληθυσμός, η ανεπαρκής ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, η έλλειψη προαυλισμού, τροφίμων, ειδών ατομικής υγιεινής και οι ανεπαρκείς παροχές σε χώρους κράτησης έχουν αποτελέσει αρκετές φορές τη βάση για την καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, καθώς έχει κριθεί ότι η διαβίωση υπό αυτούς τους όρους συνιστά εξευτελιστική μεταχείριση. Για χρόνιες και επίμονες παθογένειες, σχετικά με την καθαριότητα και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης και τα αστυνομικά τμήματα έχει κάνει λόγο κατ’ επανάληψη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων και (βλ. μεταξύ άλλων Ετήσια Ειδική Έκθεση OPCAT 2020-2021, Έκθεση CPT προς την Ελληνική Κυβέρνηση μετά από επίσκεψη 2013, Δημόσια δήλωση CPT σχετικά με την Ελλάδα 2011). Η CPT έχει υπογραμμίσει μάλιστα ότι οι χώροι κράτησης στα Αστυνομικά τμήματα του κέντρου των Αθηνών είναι εντελώς ακατάλληλοι για την κράτηση προσώπων για χρονικά διαστήματα που υπερβαίνουν τις εικοσιτέσσερις ώρες. Ωστόσο, άτομα διέμεναν στα αστυνομικά τμήματα αυτά για μήνες.
Tο άρθρο 13 (Δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ καθιερώνει το δικαίωμα σε οποιονδήποτε παραβιάστηκε κάποιο δικαίωμά του από αυτά που αναγνωρίζονται στην ΕΣΔΑ να προσφύγει με τρόπο αποτελεσματικό ενώπιον των εθνικών αρχών και ταυτόχρονα επιβάλλει την υποχρέωση στο κράτος να προβλέψει τα κατάλληλα ένδικα βοηθήματα και μέσα για το σκοπό αυτό (βλ. περισσότερα για το περιεχόμενο του άρθρου 13 σε 1, 2 ).
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η κράτηση ατόμων προς απέλαση καταρχήν επιτρέπεται και δεν θεωρείται αυθαίρετη εφόσον εκκρεμεί διαδικασία απέλασης. Αποτελεί όμως πάγια θέση του ΕΔΔΑ ότι η κράτηση θα πρέπει να συνδέεται άμεσα με τον σκοπό της απέλασης και να πραγματοποιείται με σεβασμό στο γεγονός ότι συχνά πρόκειται για πρόσωπα που έχουν διαφύγει σοβαρών κινδύνων στις χώρες προέλευσης τους. Παράλληλα, τα κράτη οφείλουν να θεσπίζουν ένδικα βοηθήματα για την εξέταση της νομιμότητας της κράτησης και στην περίπτωση των προς απέλαση κρατουμένων στο πλαίσιο των οποίων αξιολογείται και η ως άνω καταλληλότητα των συνθηκών κράτησης (βλέπε περισσότερα εδώ).
Κατά το έτος 2015 το ΕΔΔΑ εξέδωσε 4 αποφάσεις στο πλαίσιο των οποίων διαπιστώθηκε η εκ μέρους της Ελλάδας παραβίαση των άρθρων 3, 13 ή/και 5 της ΕΣΔΑ, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν στα κέντρα κράτησης, της κράτησης ατόμων για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε αστυνομικά τμήματα ακατάλληλα για μακροπρόθεσμη κράτηση και των ελλείψεων στον δικαστικό έλεγχο των συνθηκών κράτησης. Ειδικότερα:
Τον Ιανουάριο του 2015 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Mahammad και λοιποί κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 48352/12).
Στη συγκεκριμένη υπόθεση 14 προσφεύγοντες παραπονέθηκαν μεταξύ άλλων για τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησής τους στο Κέντρο Κράτησης Φυλακίου.
Το ΕΔΔΑ λαμβάνοντας υπόψη τις αναφορές και εκθέσεις διεθνών και εθνικών θεσμών και οργανισμών και αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι : «το κέντρο όπου έλαβε χώρα η κράτηση των προσφευγόντων βρισκόταν σε μόνιμη και σοβαρή κατάσταση υπερπληθυσμού, υποχρεώνοντας μεγάλο αριθμό κρατουμένων να κοιμούνται στο πάτωμα, οι θάλαμοι, τα κρεβάτια και οι εγκαταστάσεις υγιεινής βρίσκονταν σε σοβαρή κατάσταση αποσάθρωσης και μαρασμού.Οι κρατούμενοι αδυνατούσαν να βγουν από το κτίριο ή μόνο κατ’ εξαίρεση και για σύντομο διάστημα.Τα προϊόντα σωματικής υγιεινής ήταν σπάνια. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες η τροφή ήταν ενίοτε ανεπαρκής», έκρινε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρξε παραβίαση του άρ. 3 της ΕΣΔΑ καθώς οι προσφεύγοντες «κρατήθηκαν υπό ελεεινές συνθήκες υπερπληθυσμού και υγιεινής, ασυμβίβαστους με το άρθρο 3 της Συμβάσεως και απετέλεσαν στον χώρο τους απάνθρωπο και εξευτελιστική μεταχείριση».
Επιπλέον, οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν μεταξύ άλλων και για ανεπάρκειες στον έλεγχο της νομιμότητας της κράτησής τους (άρθρο 5 παρ. 1 και άρθρο 5 παρ. 4).
Ως προς τον δικαστικό έλεγχο της νομιμότητας της κράτησης, το Δικαστήριο αφού υπενθύμισε ότι ότι το περιεχόμενο της έννοιας της «νομιμότητας της κράτησης» είναι ίδιο στις παρ. 1 και 4 του άρ. 5 της ΕΣΔΑ και εμπεριέχει τόσο την νομιμότητα της στέρησης της ελευθερίας όσο και των συνθηκών κράτησης και αναφέροντας ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση) η αιτιολογία της απόφασής των εθνικών αρχών επί της νομιμότητας της κράτησης περιορίστηκε σε εξέταση των προϋποθέσεων για τη νομιμότητα της κράτησης χωρίς να προβεί σε ουσιαστική εξέταση των συνθηκών κράτησης , έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 4 καθότι οι προσφεύγοντες δεν επωφελήθηκαν της εξέτασης της νομιμότητας της κράτησής τους ως προς τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτή πραγματοποιήθηκε κατά τις απαιτήσεις της διάταξης. (βλέπε περισσότερα σε παρ. 66, 67 της απόφασης και προηγούμενες αποφάσεις σχετικά με τον δικαστικό έλεγχο της νομιμότητας της κράτησης στην Ελλάδα 1, 2).
Σημειώνεται, τέλος, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση το Δικαστήριο απέρριψε ως απαράδεκτη την αιτίαση των προσφευγόντων περί παραβίασης του άρθρου 5 παρ. 1 της ΕΣΔΑ (βλ. περισσότερα σε παρ. 50-60 απόφασης).
Τον Ιούλιο του 2015 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Chazaryan και λοιποί κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 76951/12).
Οι οκτώ προσφεύγοντες κρατήθηκαν σε μια σειρά από αστυνομικά τμήματα. Όλοι οι προσφεύγοντες, πλην του τρίτου, κρατήθηκαν στο Αστυνομικό Τμήμα της Δραπετσώνας. Επικαλέστηκαν παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης, λόγω των συνθηκών κράτησής τους στα διάφορα αυτά αστυνομικά τμήματα (ή/και στα κέντρα κράτησης) όπου κρατήθηκαν και ειδικά στο αστυνομικό τμήμα Δραπετσώνας.
Το Δικαστήριο, αφού επεσήμανε ότι α) έχει επανειλημμένα επιληφθεί υποθέσεων που σχετίζονται με τις συνθήκες κράτησης στους χώρους της αστυνομίας και έχει καταλήξει σε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και πως β) η διαπίστωση των εν λόγω παραβιάσεων στηρίχθηκε πέραν των άλλων ειδικών ελλείψεων (συνθήκες υπερπληθυσμού, έλλειψη εξωτερικών χώρων για περπάτημα, ανθυγιεινές συνθήκες, ποιότητα διατροφής) και στην ίδια τη φύση των αστυνομικών τμημάτων, τα οποία είναι ακατάλληλα για την κράτηση προσώπων πέραν ενός μικρού χρονικού διαστήματος κατέληξε ότι υπήρξε στη συγκεκριμένη περίπτωση παραβίαση του άρθρου 3, μη βρίσκοντας κάποιον λόγο να αποκλίνει από την προηγούμενη νομολογία του επί αντίστοιχων υποθέσεων.
Τον Ιούλιο του 2015 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Ε.Α. κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 74308/10).
Η υπόθεση αφορά προσφυγή του Ε.Α., Ιρανικής υπηκοότητας. Ο προσφεύγων, τρεις ημέρες μετά την άφιξή του στην Ελλάδα, τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση έως ότου ληφθεί απόφαση για την απέλασή του. Στη συνέχεια ο προσφεύγων μεταφέρθηκε στους χώρους της συνοριακής αστυνομίας της Βέννας, στο συνοριακό φυλάκιο Κήπων και έπειτα στους χώρους της συνοριοφυλακής Σουφλίου.
Με αντιρρήσεις που υπέβαλε κατά της κράτησής του, ο προσφεύγων ζητούσε να εξεταστεί η νομιμότητα αυτής ως προς το αίτημα ασύλου και τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησης. Η Πρόεδρος του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αλεξανδρούπολης έκρινε ότι η κράτηση ήταν νόμιμη και απέρριψε τις αντιρρήσεις αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι « η κράτηση επιβαλλόταν από λόγους δημοσίους συμφέροντος, ιδίως την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης», χωρίς να προβεί σε ειδική ανάλυση των συνθηκών κράτησης του προσφεύγοντος. Νέες αντιρρήσεις του Ε.Α. κατά της κράτησής του ενώπιον του Προέδρου του Διοικητικού Πρωτοδικείου έγιναν δεκτές.
Με την προσφυγή του ο Ε.Α. επικαλέστηκε, μεταξύ άλλων, ουσιαστική παραβίαση του άρ. 3 της ΕΣΔΑ λόγω των συνθηκών κράτησης στα συνοριακά φυλάκια Βέννας και Σουφλίου.
Το Δικαστήριο υπενθυμίζοντας ότι έχει επανειλημμένα κρίνει ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ σε υποθέσεις κατά της Ελλάδας σχετικές με τις συνθήκες κράτησης αλλοδαπών στα κέντρα Σουφλίου και Βέννας και λαμβάνοντας υπόψη τις διαπιστώσεις που περιέχονται στις εκθέσεις διαφόρων εθνικών και διεθνών οργανισμών που επισκέφθηκαν τα εν λόγω κέντρα (βλ. παρ. 36 επ) έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ καθώς ο προσφεύγων «κρατήθηκε υπό αξιοθρήνητες συνθήκες υπερπληθυσμού και υγιεινής, ασύμβατες με το άρθρο 3 της Σύμβασης και οι οποίες απετέλεσαν ως προς τον προσφεύγοντα εξευτελιστική μεταχείριση».
Επιπλέον ο Ε.Α. παραπονέθηκε για παραβίαση του αρ. 13 της ΕΣΔΑ, λόγω απουσίας πραγματικής προσφυγής για την καταγγελία των συνθηκών κράτησής του στην Ελλάδα και για παραβιάσεις του αρ. 5 παρ. 1 και παρ 4.
Το ΕΔΔΑ παραπέμποντας στην πάγια νομολογία του ως προς την απαίτηση του άρθρου 13 περί ύπαρξης πραγματικής προσφυγής και θεωρώντας ότι η προσφυγή του άρθρου 76 παρ. 3 του ν. 3386/2005 δεν διασφάλισε εν προκειμένω στον προσφεύγοντα κατάλληλη αποκατάσταση για τη μεταχείριση που υπέστη λόγω των συνθηκών κράτησής του, διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του αρ. 13, σε συνδυασμό με το αρ. 3 της ΕΣΔΑ. Έκρινε δε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 4 καθώς οι σχετικές εθνικές διατάξεις δεν επέτρεπαν στον εθνικό δικαστή να εξετάσει, μεταξύ άλλων, τις συνθήκες κράτησης του (βλέπε περισσότερα σε παρ. 91-98)
Σημειώνεται τέλος ότι το ΕΔΔΑ έκρινε πως: α) υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 σε συνδυασμό με το άρθρο 13 λόγω των ελλείψεων στη διαδικασία ασύλου και λόγω του κινδύνου επαναπροώθησής του στην Τουρκία και το Ιράν (βλέπε περισσότερα σε παρ. 66-79), β) δεν προέκυψε παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 1 (βλέπε περισσότερα σε παρ. 80- 90) και γ) δεν συντρέχει λόγος να εξετάσει εάν υπήρξε στην προκειμένη περίπτωση παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 2 λόγω της διαπίστωσης παραβίασης του άρθρου 5 παρ. 4
Τον Νοέμβριο του 2015 εκδόθηκε η απόφαση (βλ. 1, 2) στην υπόθεση Α.Υ. κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 58399/11).
Ο Α.Υ., Ιρακινής υπηκοότητας, ενόψει της απέλασής του τέθηκε υπό κράτηση στο Συνοριακό Τμήμα Τυχερού.
Ο Α.Υ. παραπονέθηκε, μεταξύ άλλων, για τις συνθήκες κράτησής του επικαλούμενος το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ, αναφέροντας καιότι έπασχε από άσθμα καθώς και ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες κρατούνταν, χωρίς να βρίσκεται ποτέ σε εξωτερικό χώρο, επιδείνωσαν την κατάσταση της υγείας του (βλέπε περισσότερα σε παρ. 22-24).
Το Δικαστήριο αφού επεσήμανε ότι οι συνθήκες κράτησης που επικρατούσαν στους χώρους του τμήματος συνοριακής φύλαξης Τυχερού στο οποίο τοποθετήθηκε ο προσφεύγων για 3 περίπου μήνες έχουν καταγραφεί σε πολλές εκθέσεις διεθνών και ελληνικών οργανισμών, οι οποίες τονίζουν μεταξύ άλλων και τη σοβαρή έλλειψη χώρου, έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ, θεωρώντας πως «οι επίμαχες συνθήκες κράτησης, λαμβανομένης υπόψη επίσης της διάρκειας της κράτησης του προσφεύγοντος, τον υπέβαλαν σε μια δοκιμασία που η έντασή της υπερέβαινε το αναπόφευκτο επίπεδο οδύνης που είναι σύμφυτο με την κράτηση».
Επιπλέον, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 σε συνδυασμό με το αρ. 13 της ΕΣΔΑ λόγω των ελλείψεων στη διαδικασία ασύλου που εξέθεσαν τον προσφεύγοντα σε κίνδυνο απέλασης καθ’όλη την διάρκεια της κράτησής του.
Σημειώνεται δε ότι το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 13 σε συνδυασμό με τα άρθρα 5 παρ. 1 και 5 παρ. 4. Πιο αναλυτικά, ως προς τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος για τον παράνομο χαρακτήρα της κράτησής του για τον μη πραγματικό χαρακτήρα του δικαστικού ελέγχου της κράτησης, το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι το εθνικό δικαστήριο εξέτασε σιωπηρά τις συνθήκες κράτησης του Α.Υ. διαπιστώνοντας την επιδείνωση της υγείας του προσφεύγοντος λόγω της κράτησής του στο Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Τυχερού και διατάσσοντας την απόλυσή του.
Τέλος, το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 1, παρ. 2 και παρ 4.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
