Καταδίκες της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ για παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ το έτος 2018

Η ελευθερία της έκφρασης, προβλεπόμενη στο  άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (εφ’ εξής ΕΣΔΑ), αποτελεί ένα από τα βασικά θεμέλια της δημοκρατικής κοινωνίας και μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδό της και την ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν όχι μόνο να απέχουν από επεμβάσεις στο συγκεκριμένο δικαίωμα αλλά παράλληλα οφείλουν να λαμβάνουν και μέτρα για την αποτελεσματική προστασία του. Οι περιορισμοί της ελευθερίας της έκφρασης, όπως προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρά και η ανάγκη για τυχόν περιορισμούς του δικαιώματος πρέπει να αποδεικνύεται πειστικά. Ειδικότερα, η όποια επέμβαση δημόσιας αρχής στο δικαίωμα της έκφρασης πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να είναι απαραίτητη για μια δημοκρατική́ κοινωνία και μέσω αυτής να επιδιώκεται κάποιος από τους αναφερόμενους στην παρ. 2 σκοπός. Αν κάτι από τα ανωτέρω δεν ισχύει, τότε κρίνεται ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 10 (βλ. περισσότερα για τα ανωτέρω ζητήματα σε οδηγό για το άρθρο 10 της Σύμβασης, εισήγηση Χ. Ράμμου  και διπλωματική εργασία Κ. Λύρα-Χατζή).

Το 2018 εκδόθηκαν δύο αποφάσεις του ΕΔΔΑ στο πλαίσιο των οποίων αναγνωρίστηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε στις περιπτώσεις αυτές το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Ειδικότερα: 

– Τον Φεβρουάριο του 2018 εκδόθηκε η απόφαση στην υπόθεση ALPHA Δορυφορική Τηλεόραση Α.Ε κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 72562/10). Δείτε την απόφαση όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εδώ, όπως αναρτήθηκε στη βάση δεδομένων HUDOC εδώ και το δελτίο τύπου του ΕΔΔΑ  όπου αναφέρεται και η συγκεκριμένη υπόθεση εδώ. 

Στη συγκεκριμένη υπόθεση η προσφεύγουσα εταιρεία (ιδιοκτήτης του τηλεοπτικού σταθμού ALPHA) ισχυρίστηκε, κυρίως, ότι οι κυρώσεις που της επιβλήθηκαν από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) για την εκπομπή εικόνων που είχαν ληφθεί από κρυφή κάμερα, παραβίαζαν το δικαίωμά της στην ελευθερία της έκφρασης και ιδιαίτερα το δικαίωμα παροχής πληροφοριών. 

Ειδικότερα, κατά το έτος 2002 μεταδόθηκαν σε εκπομπές του καναλιού τρία βίντεο που είχαν κινηματογραφηθεί με κρυφή κάμερα. Το ΕΣΡ με απόφασή του, διέταξε την εταιρία να καταβάλλει το ποσό των 100.000 ευρώ για καθεμία από τις δύο τηλεοπτικές εκπομπές κατά τις οποίες προβλήθηκαν τα ανωτέρω αναφερόμενα βίντεο. Το 2003 η προσφεύγουσα υπέβαλε αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), την οποία απέρριψε το εν λόγω δικαστήριο, με απόφασή του το 2010. 

Το ΕΔΔΑ κρίνοντας ότι η επιβολή των κυρώσεων συνιστά παρέμβαση στο δικαίωμα της προσφεύγουσας στην ελευθερία της έκφρασης, εξέτασε το κατά πόσον η παρέμβαση αυτή είναι σύμφωνη με τα προβλεπόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ. Διακρίνοντας μεταξύ του 1ου βίντεο αφενός και των 2ου και 3ου αφετέρου, διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές δεν έλαβαν υπόψιν κατά την αξιολόγησή τους αναφορικά με το 1ο βίντεο τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτό λήφθηκε (ότι δηλαδή καταγράφηκε σε δημόσιο χώρο). Για τον λόγο αυτό, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι σε σχέση με το 1ο βίντεο υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ (βλ. σκ. 75 επ. και ειδικά σκ. 78-80).

Σημειώνεται επίσης, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση το ΕΔΔΑ έκρινε πως υπήρξε και παραβίαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στη χρηστή απονομή δικαιοσύνης), λόγω του ότι η διάρκεια της διαδικασίας (πάνω από 7 χρόνια) ήταν υπερβολική. 

– Τον Ιούνιο του 2018 εκδόθηκε η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Παρασκευόπουλος κατά Ελλάδας (αρ. προσφυγής 64184/11), με την οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε στη συγκεκριμένη περίπτωση το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ. Δείτε την απόφαση όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εδώ, όπως αναρτήθηκε στη βάση δεδομένων HUDOC εδώ και το δελτίο τύπου του ΕΔΔΑ  στο οποίο αναφέρεται και η συγκεκριμένη υπόθεση εδώ.

Στη συγκεκριμένη υπόθεση ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η ποινική καταδίκη του λόγω ενός άρθρου που είχε δημοσιεύσει σε μία τοπική εφημερίδα, είχε παραβιάσει το δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης. 

Ειδικότερα, τον Δεκέμβριο του 2007 ο προσφεύγων έγραψε ένα άρθρο σε τοπική εφημερίδα με τον τίτλο “Η φαιδρότητα της εξουσίας”, στο πλαίσιο του οποίου κατηγορούσε άτομα που είχαν εμπλακεί στο χώρο της πολιτικής  για κατάχρηση της θέσης τους. Κατόπιν τούτου, η επικεφαλής του τοπικού συμβουλίου προχώρησε αφενός στην υποβολή μήνυσης εναντίον του για συκοφαντική δυσφήμηση δια του τύπου και αφετέρου κατέθεσε αγωγή στα πολιτικά δικαστήρια. 

Το 2008, το πρωτόδικο ποινικό δικαστήριο καταδίκασε τον προσφεύγοντα σε ποινή φυλάκισης 6 μηνών με αναστολή για το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμισης δια του τύπου. Το 2009, το εφετείο έκρινε τον προσφεύγοντα ένοχο για εξύβριση δια του τύπου, καταδικάζοντάς τον σε ποινή φυλάκισης τεσσάρων μηνών με αναστολή. Το 2010 ο Άρειος Πάγος αναίρεσε την ως άνω απόφαση και παρέπεμψε την υπόθεση στο Εφετείο. Το εφετείο εκδικάζοντας εκ νέου την υπόθεση, καταδίκασε τον προσφεύγοντα για εξύβριση και του επέβαλε ποινή φυλάκισης δύο μηνών με αναστολή. Η δεύτερη αίτηση αναίρεσης που κατέθεσε ο προσφεύγων στον Άρειο Πάγο, απορρίφθηκε το 2011 καθώς το δικαστήριο θεώρησε ότι η απόφαση του εφετείου ήταν επαρκώς αιτιολογημένη. Αναφέρεται επίσης ότι, με βάση τελεσίδικη απόφαση των πολιτικών δικαστηρίων το 2014, ο προσφεύγων υποχρεώθηκε να καταβάλει αποζημίωση προς την επικεφαλής του τοπικού συμβουλίου.

Το ΕΔΔΑ έκρινε πως η καταδίκη του προσφεύγοντος από τα εθνικά ποινικά δικαστήρια αποτελεί παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης, η οποία όντας δυσανάλογη του σκοπού που επιδιώχθηκε δεν ήταν απαραίτητη σε μία δημοκρατική κοινωνία και ως εκ τούτου διαπίστωσε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση παραβιάστηκε το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ (βλ. σκ. 35 επ. και ιδίως σκ. 43).