ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Περιστρεφόμενες πόρτες: Περιπτώσεις μεταπήδησης στελεχών του δημοσίου σε εταιρείες που επόπτευαν
Στις 12 Φεβρουαρίου 2025 η δημοσιογραφική ομάδα του Solomon δημοσίευσε ρεπορτάζ, αναδεικνύοντας περιπτώσεις στελεχών του ελληνικού Δημοσίου που σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την αποχώρησή τους από το δημόσιο αξίωμα ανέλαβαν υψηλόβαθμη θέση στον ιδιωτικό τομέα και πιο συγκεκριμένα σε εταιρεία που εποπτευόταν από την κρατική Αρχή στην οποία προηγουμένως υπηρετούσαν.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο κ. Νίκος Μαντζούφας υπηρέτησε ως διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας από τον Νοέμβριο του 2020 έως τον Ιούλιο του 2023, πριν προσληφθεί τον Ιανουάριο του 2024 από τον όμιλο Sunlight Group, που είχε εξασφαλίσει από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας χρηματοδότηση ύψους 245 εκατ. ευρώ για επενδύσεις, ανάμεσα στις οποίες και ένα εργοστάσιο παραγωγής μπαταριών λιθίου στη Δυτική Μακεδονία. (Η συγκεκριμένη επένδυση τελικά ακυρώθηκε.)
Το ρεπορτάζ παραθέτει και τις εξής περιπτώσεις μετάβασης από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα: Πρώτον, ο κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης παραιτήθηκε από το αξίωμα του υπουργού Ναυτιλίας στις 11 Νοεμβρίου 2023 και από εκείνο του βουλευτή στα τέλη Ιανουαρίου του 2024, πριν αναλάβει τον Μάιο του ίδιου έτους την υψηλόβαθμη θέση του διευθύνοντος συμβούλου στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Δεύτερον, ο τέως Γενικός Γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας αποχώρησε από το αξίωμά του τον Ιούλιο του 2023 (το κατείχε από τον Σεπτέμβριο του 2019), πριν αναλάβει, τον Οκτώβριο του 2023, τη θέση του γενικού διευθυντή στην PhARMA Innovation Forum (PIF) Greece, έναν σύνδεσμο που εκπροσωπεί 26 φαρμακευτικές εταιρείες. Τρίτον, ο πρώην Α’ Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς παραιτήθηκε από τη θέση του τον Ιανουάριο του 2024, πριν ξεκινήσει την εργασία του ως διαπραγματευτής παραγώγων στη νεοσύστατη επενδυτική εταιρεία ΑΕΠΕΥ, η οποία εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. (Τα ονοματεπώνυμα του τέως Γενικού Γραμματέα Υπηρεσιών Υγείας και του Α’ Αντιπροέδρου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς δεν αναφέρονται στην παρούσα αναφορά, καθώς δεν αναφέρονται ούτε στο πρωτογενές ρεπορτάζ.)
Από το δημοσίευμα του Solomon προκύπτει όλα τα παραπάνω πρόσωπα, με εξαίρεση τον κ. Μαντζούφα, έλαβαν για τη μετακίνησή τους άδεια (σε κάποιες περιπτώσεις υπό όρους) από την Επιτροπή Δεοντολογίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ), αρμόδια για την εξέταση τέτοιων αιτημάτων, όπως θα δούμε αναλυτικά παρακάτω. Στις 6 Φεβρουαρίου 2025, η Επιτροπή αποφάσισε να προχωρήσει περαιτέρω στη διερεύνηση της υπόθεσης του κ. Μαντζούφα, σύμφωνα με το ρεπορτάζ.
Τα παραπάνω ευρήματα θέτουν το ζήτημα του φαινομένου της περιστρεφόμενης πόρτας (revolving door) ως μεταπήδησης υψηλά ιστάμενων πολιτικών προσώπων ή στελεχών δημόσιων οργανισμών σε θέσεις του ιδιωτικού τομέα και αντίστροφα. Οι περιστρεφόμενες πόρτες αποτυπώνουν το φαινόμενο κατά το οποίο, πρώτον, νομοθέτες και πολιτικά πρόσωπα γίνονται λομπίστες ή σύμβουλοι των βιομηχανιών πάνω στις οποίες ασκούσαν εποπτεία ή έλεγχο ως φορείς δημόσιας εξουσίας ή, δεύτερον, στελέχη βιομηχανιών ή ενώσεών τους διορίζονται σε διευθυντικές ή κυβερνητικές θέσεις που έχουν σχέση με τις πρώην ιδιωτικές τους τοποθετήσεις.
Το συνολικότερο ζήτημα με τις περιστρεφόμενες πόρτες είναι ότι η μεταπήδηση από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα και αντίστροφα επιτρέπει στα πρόσωπα να αξιοποιήσουν τις διασυνδέσεις και τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει από το προηγούμενο πόστο τους, για να ικανοποιήσουν προσωπικά ή ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος του Δημοσίου.Αν και η ελληνική νομοθεσία προβλέπει κάποια μέτρα για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων σε κυβερνητικά αξιώματα και υψηλές θέσεις του Δημοσίου, δεν καλύπτει αποτελεσματικά όλες τις περιπτώσεις περιστρεφόμενων πορτών.
Συγκεκριμένα, ρυθμίσεις σχετικά με ασυμβίβαστα κυβερνητικών προσώπων προβλέπονται στον ν. 4622/2019 (άρθρα 68-76) για το Επιτελικό Κράτος (ΦΕΚ Α’ 133 / 7.8.2019, όπως έχει κωδικοποιηθεί από μεταγενέστερες νομοθετικές ρυθμίσεις). Ο νόμος προβλέπει ότι για όσα πρόσωπα διορίζονται ως μέλη της κυβέρνησης και υφυπουργοί «αναστέλλεται αυτοδικαίως η άσκηση οποιασδήποτε επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητας». Ταυτόχρονα προβλέπεται ότι τα μέλη της κυβέρνησης, οι Γενικοί και οι Ειδικοί Γραμματείς, οι πρόεδροι και οι επικεφαλής των Ανεξάρτητων Αρχών, καθώς και στελέχη φορέων του Δημοσίου οφείλουν για ένα έτος μετά την αποχώρησή τους να λαμβάνουν άδεια από την Επιτροπή Δεοντολογίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ) για οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα σχετίζεται με τη δραστηριότητα του φορέα στον οποίο είχαν διοριστεί, εφόσον μπορεί να προκύψει σύγκρουση συμφερόντων.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η έκθεση από τον Πέμπτο Κύκλο Αξιολόγησης της Ομάδας Χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της Διαφθοράς (GRECO) εκτίμησε ως «σκόπιμη την ενδυνάμωση και εφαρμογή μερικών απόψεων του προτύπου μεταπήδησης προς ή από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα» και σύστησε «την αναθεώρηση του καθεστώτος απασχόλησης μετά την παύση καθηκόντων με σκοπό να αξιολογηθεί η ακρίβειά του και να ενισχυθεί με την διεύρυνση του πλαισίου του, όσον αφορά στα πρόσωπα με υψηλά εκτελεστικά καθήκοντα».
Αναφορικά με τις ελλείψεις της ελληνικής νομοθεσίας στη διαχείριση περιπτώσεων συγκρούσεων συμφερόντων και περιστρεφόμενων πορτών, ο διευθυντής του Vouliwatch κ. Στέφανος Λουκόπουλος ανέφερε στο ρεπορτάζ του Solomon: «Το πρόβλημα δεν προκύπτει μόνο κατά τη διαδικασία σύνταξης του νόμου, αλλά και κατά την εφαρμογή και την παρακολούθηση της εφαρμογής των νόμων. Η έλλειψη επαρκούς ή αποτελεσματικού ελέγχου, η de facto πρακτική της μη επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης του νόμου, η έλλειψη επαρκών εγγυήσεων, η έλλειψη διαφάνειας των ενεργειών (ή παραλείψεων) των αρμόδιων Αρχών και η συνακόλουθη έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού στις δράσεις του δημόσιου τομέα είναι μερικά από τα ζητήματα που έχουν προκύψει με την πάροδο των ετών».
Ο ίδιος πρόσθεσε: «Τα στοιχεία που υποβάλλονται για την πρόληψη περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων, καθώς και τα στοιχεία σχετικά με τον έλεγχο που διενεργείται από τους αρμόδιους φορείς στον συγκεκριμένο τομέα, δεν είναι κατά κανόνα δημόσια ούτε καν με τη μορφή στατιστικής απεικόνισης».
Το Solomon σημείωσε ότι προβλήματα στην ελληνική νομοθεσία για τις συγκρούσεις συμφερόντων επισημαίνει και η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς, με τον πρόεδρό της κ. Γιώργο Χατζηγιαννάκη να αναφέρει πως ένα από τα κενά αφορά την άνιση μεταχείριση μετακλητών υπαλλήλων, ανάλογα με το ποιος τους διορίζει – είτε υπουργός είτε διοικητής Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), όπως ο Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ).
«Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), στις συστάσεις που έκανε το 2024 στην Ελλάδα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σύγκρουσης συμφερόντων, προτείνει τη βελτίωση του πλαισίου για τις περιπτώσεις “περιστρεφόμενων θυρών”. Συγκεκριμένα, προτείνει ενιαίες πολιτικές για τις περιόδους αναστολής (cooling-off periods) και πλήρη απαγόρευση σε πρώην δημόσιους υπαλλήλους να εργάζονται σε εταιρείες που σχετίζονται με τα προηγούμενα καθήκοντά τους», επισημαίνει καταληκτικά το ρεπορτάζ
Ένα Κράτος Δικαίου θα πρέπει να προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα θα θέτουν υπό καθεστώς διαφάνειας και θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά όλες τις περιστρεφόμενες πόρτες και τις συγκρούσεις συμφερόντων.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα προαναφερθέντα στοιχεία, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη υιοθετήσει ένα πλήρες νομοθετικό πλαίσιο που να καλύπτει όλες αυτές τις περιπτώσεις, όπως προκύπτει και από τις συστάσεις της GRECO και του ΟΟΣΑ.
Η έλλειψη τέτοιων μέτρων καθιστά εν γένει πιο εύκολη την άσκηση επιρροής και λόμπι σε πρώην στελέχη ιδιωτικών εταιρειών που κατέχουν δημόσια αξιώματα ή σε δημόσιες Αρχές στις οποίες προΐσταντο στελέχη που πλέον εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, με συνέπεια τον κίνδυνο ικανοποίησης ιδιωτικών συμφερόντων σε βάρος του Δημοσίου και των πολιτών.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
