Μετά την επικράτηση της ΝΔ στις εκλογές του 2019 ο Δημήτρης Οικονόμου, καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διορίστηκε στις 9 Ιουλίου (Π.Δ. 83/9.7.2019 | ΦΕΚ Α’ 121/9.7.2019) υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αρμόδιος για θέματα χωροταξίας και αστικού περιβάλλοντος. Η θητεία του κ. Οικονόμου διήρκησε έως τις 5 Ιανουαρίου 2021, όταν και παραιτήθηκε στο πλαίσιο κυβερνητικού ανασχηματισμού (Π.Δ. 1/4.1.2021 | ΦΕΚ Α’ 1/5.1.2021).
Ο διορισμός του κ. Οικονόμου ως υφυπουργού προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς ο ίδιος ήταν, μέχρι την περίοδο πριν την είσοδό του στην κυβέρνηση, σύμβουλος της Lamda Development, της κατασκευαστικής εταιρείας που έχει αναλάβει την επένδυση στο Ελληνικό. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, ο υφυπουργός της παρείχε υπηρεσίες για τις υπό έγκριση πολεοδομικές μελέτες του συγκεκριμένου έργου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το χαρτοφυλάκιο του κ. Οικονόμου περιελάμβανε τη συγκεκριμένη επένδυση, καταλαβαίνουμε ότι ο μέχρι πρότινος σύμβουλος της κατασκευάστριας εταιρείας μεταπήδησε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα από την πλευρά του ιδιώτη σε αυτήν του δημοσίου, λαμβάνοντας μάλιστα κυβερνητική θέση στις αρμοδιότητές της οποίας υπάγονταν τα ζητήματα που αφορούσαν την κατασκευάστρια εταιρεία και τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες στο Ελληνικό.
Η μετάβαση του κ. Οικονόμου από τη θέση του συμβούλου μιας βιομηχανίας στο αξίωμα του υφυπουργού που έχει τις δραστηριότητές της υπό τις αρμοδιότητές του πληροί τον ορισμό της περιστρεφόμενης πόρτας (revolving door) ως μεταπήδησης υψηλά ιστάμενων πολιτικών προσώπων ή στελεχών δημόσιων οργανισμών σε θέσεις του ιδιωτικού τομέα και αντίστροφα. Οι περιστρεφόμενες πόρτες αποτυπώνουν το φαινόμενο κατά το οποίο, πρώτον, νομοθέτες και πολιτικά πρόσωπα γίνονται λομπίστες ή σύμβουλοι των βιομηχανιών πάνω στις οποίες ασκούσαν εποπτεία ή έλεγχο ως φορείς δημόσιας εξουσίας ή, δεύτερον, στελέχη βιομηχανιών ή ενώσεών τους διορίζονται σε διευθυντικές ή κυβερνητικές θέσεις που έχουν σχέση με τις πρώην ιδιωτικές τους τοποθετήσεις. Σε αυτή την περίπτωση υπάγεται ο κ. Οικονόμου.
Το πρόβλημα με τις περιστρεφόμενες πόρτες είναι ότι η μεταπήδηση από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα και αντίστροφα επιτρέπει στα πρόσωπα να αξιοποιήσουν τις διασυνδέσεις και τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει από το προηγούμενο πόστο τους, για να ικανοποιήσουν προσωπικά ή ιδιωτικά συμφέροντα σε βάρος του δημοσίου.
Αν και η ελληνική νομοθεσία προβλέπει μέτρα για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων σε κυβερνητικά αξιώματα και υψηλές θέσεις του δημοσίου, δεν καλύπτει αποτελεσματικά όλες τις περιπτώσεις περιστρεφόμενων πορτών.
Συγκεκριμένα, ρυθμίσεις σχετικά με ασυμβίβαστα κυβερνητικών προσώπων προβλέπονται στον ν. 4622/2019 (άρθρα 68-76) για το Επιτελικό Κράτος (ΦΕΚ Α’ 133 / 7.8.2019, όπως έχει κωδικοποιηθεί από μεταγενέστερες νομοθετικές ρυθμίσεις). Ο νόμος προβλέπει ότι για όσα πρόσωπα διορίζονται ως μέλη της κυβέρνησης και υφυπουργοί «αναστέλλεται αυτοδικαίως η άσκηση οποιασδήποτε επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητας». Ταυτόχρονα προβλέπεται ότι τα μέλη της κυβέρνησης οφείλουν για ένα έτος μετά την αποχώρησή τους να λαμβάνουν άδεια από την Επιτροπή Δεοντολογίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας για οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα σχετίζεται με τη δραστηριότητα του φορέα στον οποίο είχαν διοριστεί, εφόσον μπορεί να προκύψει σύγκρουση συμφερόντων. Αυτό σημαίνει ότι κάποιο πρόσωπο μπορεί αμέσως να μεταπηδήσει από τον ιδιωτικό τομέα σε δημόσιο αξίωμα, περίπτωση στην οποία εμπίπτει και ο κ. Οικονόμου.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η έκθεση από τον Πέμπτο Κύκλο Αξιολόγησης της Ομάδας Χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της Διαφθοράς (GRECO) εκτίμησε ως «σκόπιμη την ενδυνάμωση και εφαρμογή μερικών απόψεων του προτύπου μεταπήδησης προς ή από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα» και σύστησε «την αναθεώρηση του καθεστώτος απασχόλησης μετά την παύση καθηκόντων με σκοπό να αξιολογηθεί η ακρίβειά του και να ενισχυθεί με την διεύρυνση του πλαισίου του, όσον αφορά στα πρόσωπα με υψηλά εκτελεστικά καθήκοντα».
Για την υπόθεση Οικονόμου υπήρξαν αντιδράσεις από την Αξιωματική Αντιπολίτευση. Ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτης Φάμελλος μίλησε για «σημαντικό δεοντολογικό ζήτημα».
Ο πρώην υπουργός έκανε αναφορά σε ρεπορτάζ του Documento, σύμφωνα με το οποίο στα υπηρεσιακά στελέχη του υπουργείο Περιβάλλοντος υπήρξαν έντονοι προβληματισμοί όταν «ο μέχρι πρότινος σύμβουλος και εκ των διαπραγματευτών της Lamda Development για το Ελληνικό πέρασε από την άλλη πλευρά και έχει πλέον την πολιτική ευθύνη για την επένδυση». Η εφημερίδα επικαλέστηκε πληροφορίες κατά τις οποίες «ο κ. Οικονόμου άρχισε να εμφανίζεται στις συναντήσεις εργασίας με τους μελετητές της Lamda Development από τον Μάρτιο του 2018, οπότε και εγκρίθηκε το Προεδρικό Διάταγμα για το Ελληνικό. Οι προπαρασκευαστικές συναντήσεις με τα στελέχη του ΥΠΕΝ γίνονταν αφού μετά την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος η Lamda Development θα έπρεπε να καταθέσει τις απαραίτητες μελέτες για την έκδοση των ΚΥΑ. Και ακριβώς σε αυτό το στάδιο οι πληροφορίες μας αναφέρουν ότι σύμβουλος του επενδυτή ήταν ο σημερινός υφυπουργός Περιβάλλοντος [Δημήτρης Οικονόμου]».
Από την πλευρά του ο κ. Οικονόμου απάντησε ότι η συνεργασία του με την Lamda Development ήταν γνωστή και δεν αποτελεί στοιχείο που να αποδεικνύει τυχόν επιρροή του από την εταιρεία.
«Η συνεργασία μου με τη ΛΑΜΔΑ ήταν γνωστή από την αρχή σ’ όλους τους εμπλεκόμενους με το έργο. Αφορούσε αποκλειστικά συμβουλευτικές υπηρεσίες για την αυστηρή τήρηση της πολεοδομικής νομοθεσίας στις υπό έγκριση πολεοδομικές μελέτες του Ελληνικού», είπε ο κ. Οικονόμου. «Όσον με αφορά, πέραν του αυτονόητου ότι η επαγγελματική μου δραστηριότητα διακόπηκε μόλις ανέλαβα τα καθήκοντά μου ως Υφυπουργού, θα πολιτευθώ με βάση τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ρόλο αυτό, με διαφάνεια, υπευθυνότητα και αντικειμενικότητα, και αναζήτηση συναινέσεων που ιδιαίτερα στο αντικείμενο μου είναι εφικτές και έχουν λειτουργήσει και στο πρόσφατο παρελθόν».
Ένα Κράτος Δικαίου θα πρέπει να προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα θα θέτουν υπό καθεστώς διαφάνειας και θα καταπολεμούν αποτελεσματικά όλες τις περιστρεφόμενες πόρτες και τις συγκρούσεις συμφερόντων.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από την περίπτωση του κ. Οικονόμου, η Ελλάδα δεν έχει υιοθετήσει ένα νομοθετικό πλαίσιο που να καλύπτει όλες αυτές τις περιπτώσεις και, πιο συγκεκριμένα, να προβλέπει κανόνες και όρους με τους οποίους ένας σύμβουλος ή ένα στέλεχος της βιομηχανίας θα μπορεί με τους αναγκαίους για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος περιορισμούς να διοριστεί σε κυβερνητική ή δημόσια θέση, η οποία μάλιστα έχει αρμοδιότητες για τις δραστηριότητες της βιομηχανίας.
Η έλλειψη τέτοιων μέτρων καθιστά πιο εύκολη την άσκηση επιρροής και λόμπι σε πρώην στελέχη ιδιωτικών εταιρειών που κατέχουν δημόσια αξιώματα, με συνέπεια την ικανοποίηση ιδιωτικών συμφερόντων σε βάρος του δημοσίου και των πολιτών.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
