Α. Η καλή νομοθέτηση συνδέεται με τις αρχές του κράτους δικαίου και της διαφάνειας. Προς διασφάλιση του σκοπού της καλής νομοθέτησης, διατάξεις του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα σχετικά με τη νομοπαρασκευαστική/νομοθετική διαδικασία και θέτουν ορισμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά τη σύνταξη, κατάθεση και ψήφιση ενός νομοσχεδίου ή μίας τροπολογίας (βλ. μεταξύ άλλων τα άρθρα 74, 75 του Συντάγματος και τα άρθρα 85, 87, 88 και 101 του Κανονισμού της Βουλής). Επιπλέον, ο ν. 4622/2019 ρυθμίζει, μέσω των άρθρων 57 έως 64, ζητήματα νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και καλής νομοθέτησης.
Με βάση τους γενικούς αυτούς κανόνες και το άρθρο 59 παρ. 5 του ν. 4622/2019 εκδόθηκε το 2020 το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας, στο οποίο αναλύονται και εξειδικεύονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο του εν λόγω εγχειριδίου παρέχονται μεταξύ άλλων οδηγίες και κατευθύνσεις προς τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αναφορικά με τη διαδικασία της διαβούλευσης (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 12-13, 67-68), τις τροπολογίες (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78) και το περιεχόμενο ή τον τίτλο ενός νομοσχεδίου (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 18-19, 24, 47).
Β. 1. Την 1η Δεκεμβρίου 2023 και ώρα 23:50 τίθεται σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με τίτλο «Οργανωτικές και διαδικαστικές διατάξεις για την ανάπτυξη, παρεμβάσεις για την ενίσχυση της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης και άλλες επείγουσες διατάξεις», το οποίο αποτελείτο από 71 άρθρα.
Ειδικότερα, το Μέρος Β του υπό κρίση σχεδίου (άρθρα 3-25) περιείχε οργανωτικές και διαδικαστικές διατάξεις για την οικονομική ανάπτυξη, το Μέρος Γ (άρθρα 26-36) περιείχε διατάξεις για την ενίσχυση της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης, το Μέρος Δ (άρθρα 37-55) περιείχε επείγουσες διατάξεις για την οικονομία της ανάπτυξης [και δη διατάξεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και του Υπουργείου Τουρισμού (άρθρα 37-44), διατάξεις του Υπουργείου Ανάπτυξης (άρθρα 45-51) και διατάξεις του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών (άρθρα 52-55)].
Το Μέρος Ε (άρθρα 56-62) περιείχε ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, το Μέρος ΣΤ (άρθρα 63-66) επείγουσες διατάξεις του Υπουργείου Πολιτισμού και το Μέρος Ζ (άρθρα 67-70) ρυθμίσεις αρμοδιότητας Υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το υπό κρίση σχέδιο νόμου αναγράφονται ως επισπεύδοντα Υπουργεία τα Υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Υγείας, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Πολιτισμού, Εξωτερικών και Προστασίας του Πολίτη και έχουν «τικαριστεί» τέσσερις τομείς νομοθέτησης (οικονομική/δημοσιονομική/φορολογική πολιτική, κοινωνική πολιτική, δημόσια διοίκηση-δημόσια τάξη- δικαιοσύνη, ανάπτυξη- επενδυτική δραστηριότητα). Το γεγονός αυτό υποδεικνύει και την πληθώρα των ζητημάτων που ρυθμίζει το υπό κρίση σχέδιο νόμου.
Η διαβούλευση ορίστηκε ότι θα ολοκληρωθεί στις 8 Δεκεμβρίου 2023 και ώρα 09:00, δηλαδή (σχεδόν) 7 ημέρες αργότερα. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι, παρά τα όσα προβλέπει το άρθρο 61 του ν. 4622/2019: α) δεν έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα opengov.gr η έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης και β) δεν ανευρέθηκε κάποια αναφορά του λόγου για τον οποίο αποφασίστηκε ότι η δημόσια διαβούλευση θα διαρκέσει λιγότερο από δύο εβδομάδες (και μάλιστα λιγότερο από μία πλήρη εβδομάδα) στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το σχέδιο νόμου κατά την κατάθεσή του στη Βουλή.
2. Στις 9 Δεκεμβρίου 2023 κατατίθεται στη Βουλή το ως άνω σχέδιο νόμου, έχοντας τον ίδιο τίτλο αλλά αποτελούμενο πλέον από 98 άρθρα.
Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως:
α) 28 άρθρα του υπό κρίση σχεδίου νόμου (και ειδικότερα τα άρθρα 36, 39, 43, 44, 45, 48, 49, 50, 63, 64, 65, 73, 74, 79, 83, 84, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97) δεν ανευρέθηκαν στο αντίστοιχο σχέδιο νόμου που τέθηκε σε διαβούλευση και ως εκ τούτου δεν φαίνεται να πέρασαν από το στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης και
β) στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το εν λόγω σχέδιο έχουν «αυξηθεί» τόσο τα επισπεύδοντα υπουργεία (έχουν συμπληρωθεί πλέον των όσων αναφέρονται ανωτέρω και τα Υπουργεία Υποδομών και Μεταφορών, Ανάπτυξης, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Εσωτερικών, Μετανάστευσης και Ασύλου, Ψηφιακής Διακυβέρνησης καθώς και ο Υπουργός Επικρατείας) όσο και οι τομείς νομοθέτησης (έχει «τικαριστεί» και ο τομέας εκπαίδευση-πολιτισμός), γεγονός που υποδεικνύει την περαιτέρω αύξηση των αντικειμένων του νόμου.
3. Στις 18 Δεκεμβρίου 2023 και ώρα 22:55 κατατίθεται η υπ’ αριθμ. 68/23/18-12-2023 τροπολογία από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η εν λόγω τροπολογία αποτελείτο από 7 άρθρα, τα οποία ρύθμιζαν ζητήματα σχετικά με την εταιρεία «ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΑΘΗΝΑ ΑΕ» (επικαιροποίηση επωνυμίας και σκοπού, σύνθεση διοικητικού συμβουλίου, διαδικασία συγκρότησης γνωμοδοτικού τεχνικού συμβουλίου, μετοχικό κεφάλαιο, επιχορήγηση εταιρείας), τη λειτουργία σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και τις παρατάσεις διαφόρων περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών προθεσμιών.
Την ίδια μέρα και ώρα 23:50 κατατίθεται η υπ’ αριθμ. 69/24/18-12-2023 τροπολογία από τα Υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Υγείας. Η εν λόγω τροπολογία αποτελείτο από 10 άρθρα, τα οποία ρύθμιζαν ζητήματα σχετικά με τον συμπληρωματικό κρατικό προϋπολογισμό οικονομικού έτους 2023, τη χορήγηση οικονομικής ενίσχυσης για τη στήριξη του τουρισμού της Ρόδου, την εταιρεία «ΛΑΡΚΟ», τις συμβάσεις μεταβίβασης και διαχείρισης απαιτήσεων, τον συντελεστή ΦΠΑ σε μη αλκοολούχα ποτά, την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία ΑΕ, την Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, τις δαπάνες του ΝΠΔΔ «Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας-Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας» για την προστασία της δημόσιας υγείας στην Περιφέρεια Θεσσαλίας λόγω της κακοκαιρίας, την αποζημίωση του μετακινούμενου ιατρικού, νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού καθώς και την παράταση παραμονής των ιατρών που έχουν ολοκληρώσει το χρόνο άσκησης στην ειδικότητα και, τέλος, τις αποδοχές Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών που δεν έχουν τη βουλευτική ιδιότητα.
Την ίδια μέρα και ώρα 23:55 κατατίθεται η υπ’ αριθμ. 70/25/18-12-2023 τροπολογία από το Υπουργείο Εσωτερικών. Η εν λόγω τροπολογία από 8 άρθρα, τα οποία ρύθμιζαν ζητήματα σχετικά με τα πιστοποιητικά γλωσσομάθειας, τους Υπηρεσιακούς Γραμματείς, τους υπαλλήλους ΟΤΑ, τον αριθμό των αντιδημάρχων σε δήμους που αποτελούνται από περισσότερες από 4 δημοτικές ενότητες, τη σύναψη δανείων από τους ΟΤΑ α’ βαθμού, τη δυνατότητα ορισμού άμισθων αντιπεριφερειαρχών και αναπληρωτή περιφερειάρχη καθώς και τη σύσταση θέσης Ειδικού Γραμματέα στην Περιφέρεια Αττικής, τις αποσπάσεις σε γραφεία Περιφερειαρχών και Αντιπεριφερειαρχών καθώς και την παράταση συμβάσεων προσωπικού και θέσεων υπαλλήλων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως και οι 3 ως άνω τροπολογίες:
α) κατατέθηκαν το προηγούμενο βράδυ της έναρξης της συζήτησης στην Ολομέλεια της Βουλής και ως εκ τούτου είναι εκπρόθεσμες και
β) περιείχαν συνολικά 25 άρθρα, με την πλειονότητα αυτών να μην σχετίζονται ούτε μεταξύ τους ούτε με τις λοιπές διατάξεις του σχεδίου νόμου και ως εκ τούτου είναι άσχετες.
4. Στις 18 Δεκεμβρίου 2023, η Διαρκής Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων συντάσσει έκθεση με την οποία «προτείνει την αποδοχή, κατά πλειοψηφία, του ως άνω σχεδίου νόμου, κατ’ αρχήν, κατ’ άρθρο και στο σύνολό του και εισηγείται την ψήφισή του από τη Βουλή, ως έχει».
Το υπό κρίση σχέδιο νόμου συζητείται στην Ολομέλεια της Βουλής στις 19 και στις 20 Δεκεμβρίου 2023 και ψηφίζεται ο νόμος 5079/2023 (Οργανωτικές και διαδικαστικές διατάξεις για την ανάπτυξη, παρεμβάσεις για την ενίσχυση της δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης και άλλες επείγουσες διατάξεις), ο οποίος αποτελείται από 123 άρθρα.
Σε ένα κράτος δικαίου η Κυβέρνηση και η Βουλή οφείλουν κατά τη διαδικασία προετοιμασίας και ψήφισης των νόμων να ακολουθούν τις αρχές της καλής νομοθέτησης και να εφαρμόζουν τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί για την προώθηση και τη διασφάλισή της. Και τούτο διότι η καλή νομοθέτηση συνδέεται με τις συνταγματικές αρχές της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου ενώ ταυτόχρονα με την εφαρμογή των κανόνων και των αρχών της αποφεύγονται φαινόμενα κακονομίας και πολυνομίας, τα οποία δεν συνάδουν με τις αρχές του κράτους δικαίου.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, η παραβίαση των κανόνων καλής νομοθέτησης φαίνεται να αποτελεί διαχρονικό και συστηματικό πρόβλημα.
Το πρόβλημα της μη υιοθέτησης των κανόνων και αρχών καλής νομοθέτησης φαίνεται να ανακύπτει και στο πλαίσιο του ν. 5079/2023. Ζητήματα που σχετίζονται με τη δημόσια διαβούλευση, τις κατατεθείσες τροπολογίες και το πλήθος των άκρως διαφορετικών (και μη σχετιζόμενων μεταξύ τους) ζητημάτων που ρυθμίζει ο υπό κρίση νόμος αποτελούν ορισμένους από τους προβληματισμούς που τίθενται σε επίπεδο καλής νομοθέτησης.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!