Η πρόβλεψη αναδρομικού ασυμβίβαστου για τα μέλη της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Με την ψήφιση του άρθρου 101 του ν. 4623/2019 προβλέφθηκαν “αναδρομικά ασυμβίβαστα” για τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Ανταγωνισμού, γεγονός που οδήγησε με τη σειρά του στην αυτοδίκαιη έκπτωση της Προέδρου, της Αντιπροέδρου και 2 μελών της Επιτροπής, μεσούσης της θητείας τους. Παρά το γεγονός ότι με τις υπ’ αριθμ. 911-917/2021 αποφάσεις της η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε κατά πλειοψηφία ότι τόσο το άρθρο 101 όσο και η συνακόλουθη έκπτωση των ως άνω προσώπων από τις θέσεις τους είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα και το Ενωσιακό Δίκαιο, οι προβληματισμοί σχετικά με τη νομιμότητα της υπό κρίση πρόβλεψης παραμένουν.

Με το άρθρο 101 του ν. 4623/2019 προβλέφθηκε ότι “Η ιδιότητα του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και του μέλους (τακτικού ή αναπληρωματικού) της Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι ασυμβίβαστη με την οποιαδήποτε μορφής κατοχή θέσης ή ανάθεση καθηκόντων ή απόσπαση ή άλλως απασχόληση στο γραφείο του Πρωθυπουργού ή σε γραφείο της Γενικής Γραμματείας Πρωθυπουργού ή σε γραφείο μέλους της Κυβέρνησης ή σε πολιτικό γραφείο μέλους της Κυβέρνησης ή στη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης ή σε γραφείο Γενικού ή Ειδικού Γραμματέα Υπουργείου, για μία πενταετία μετά τη λήξη της εν λόγω κατοχής θέσης …Η παρούσα παράγραφος αρχίζει να ισχύει με τη δημοσίευση του παρόντος νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και καταλαμβάνει και τα ήδη υπηρετούντα πρόσωπα, εφόσον στην περίπτωση του πρώτου εδαφίου της παρούσας παραγράφου δεν είχε παρέλθει κατά τον χρόνο διορισμού τους πενταετία από τη λήξη της εν λόγω κατοχής θέσης ή της ανάθεσης ή της απόσπασης ή της απασχόλησης….”. 

Η πρόβλεψη των αναδρομικών αυτών “κωλυμάτων” είχε ως αποτέλεσμα την αυτοδίκαιη έκπτωση της Προέδρου και 3 μελών της Επιτροπής από το αξίωμά τους, μεσούσης της θητείας τους. Αναφέρεται σε αυτό το σημείο, ότι λίγες μέρες πριν, είχε προηγηθεί η ψήφιση του ν. 4622/2019 που είχε ως αποτέλεσμα την παύση της Γενικής Επιθεωρήτριας Δημόσιας Διοίκησης, μεσούσης της θητείας της.

Η “επιλογή” του νομοθέτη να ισχύσουν τα συγκεκριμένα ασυμβίβαστα και για τα μέλη της Επιτροπής Ανταγωνισμού που υπηρετούν ήδη στην εν λόγω αρχή σχολιάστηκε έντονα στην Ολομέλεια της Βουλής κατά τις συνεδριάσεις που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο της ψήφισης τόσο του ν. 4623/2019 όσο και του ν. 4622/2019 (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 15, 21, 33, 39-40, 44, 91-92, 114 των πρακτικών της συνεδρίασης της 7ης Αυγούστου, σελ. 5, 8, 42-43 , 67-68, 71 των πρακτικών της 8ης Αυγούστου καθώς και σελ. 17, 33-34, 46, 52, 59, 62, 66, 80 των πρακτικών της 5ης Αυγούστου και σελ. 28-29, 32 των πρακτικών της 6ης Αυγούστου). Στο πλαίσιο αυτό αναφέρθηκε μεταξύ άλλων ότι η πρόβλεψη περί αναδρομικής ισχύος των εν λόγω “κωλυμάτων”:

Αναφέρεται ακόμα, ότι στην από 6-8-2019 έκθεσή της η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής επισήμανε μεταξύ άλλων τον τρόπο με τον οποίο έχει κριθεί ότι πρέπει να διασφαλίζεται η λειτουργική ανεξαρτησία των “αρχών ελέγχου” και τους κινδύνους που εμπεριέχει τυχόν πρόωρη λήξη της προβλεπόμενης θητείας τους, κάνοντας αναφορά σε αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφ’ εξής ΔΕΕ) και στο περιεχόμενο των οδηγιών που αφορούν την λειτουργία των εθνικών Αρχών Ανταγωνισμού (βλ. σελ. 19-22).

Στις 13 Αυγούστου 2019 δημοσιεύθηκαν στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ 567/ τ. Υ.Ο.Δ.Δ.) οι “διαπιστωτικές πράξεις έκπτωσης” της Προέδρου και της Αντιπροέδρου καθώς και 2 ακόμα μελών από τις θέσεις τους στην Επιτροπή. Κατά των πράξεων αυτών ασκήθηκε αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, με τους/τις αιτούντες/ούσες να υποστηρίζουν ότι η απομάκρυνσή τους από την Επιτροπή είναι παράνομη. Μεταξύ άλλων αναφέρουν ότι η πρόβλεψη αναδρομικού ασυμβίβαστου, κατ’ εφαρμογή του οποίου επήλθε η αυτοδίκαιη έκπτωσή τους, παραβιάζει: i) τις διατάξεις της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1, ii) τις προστατευτικές της θητείας εγγυήσεις που θέτει το ενωσιακό δίκαιο και η νομολογία του ΔΕΕ, iii) συνταγματικές αρχές και διατάξεις, όπως μεταξύ άλλων την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των μελών της Επιτροπής, την αρχή της συνέχειας της λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών, την ορθολογική οργάνωση και λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών, την αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, την αρχή της αναλογικότητας καθώς και τις αρχές της ασφάλειας δικαίου και της καλής νομοθέτησης (βλ. περισσότερα σε 1 και 2). 

Με τις υπ’ αριθμ. 911-917/2021 αποφάσεις της, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας απέρριψε κατά πλειοψηφία τις αντίστοιχες αιτήσεις ακύρωσης. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι κατά την άποψη της μειοψηφίας η πρόβλεψη του “αναδρομικού ασυμβίβαστου” και η συνακόλουθη έκπτωση των αιτούντων/ουσών από τις θέσεις τους έπρεπε να κριθεί ως αντισυνταγματική. Αξίζει τέλος, να αναφερθεί ότι κριτική κατά των επιχειρημάτων που επικαλέστηκε η πλειοψηφία προκειμένου να απορρίψει τις αιτήσεις ακύρωσης άσκησε σε σχετικά άρθρα του και ο Κ. Γιαννακόπουλος, καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών (βλ. 1 και 2) αναφέροντας, μάλιστα, (στο πλαίσιο γενικότερου σχολιασμού αλλά και των συγκεκριμένων αποφάσεων του ΣτΕ) ότι “το δράμα … δεν είναι ότι, στις σχολιαζόμενες αποφάσεις, η πλειοψηφία της Ολομέλειας του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου δεν σεβάστηκε το Κράτος Δικαίου. Είναι ότι το διαλάλησε και το χρησιμοποίησε για να το υπονομεύσει και για να βγάλει από αυτό εκείνο που εξυπηρετούσε τις μεγάλες κομματικές σκοπιμότητες ή φοβίες της σημερινής Κυβέρνησης, η οποία εμφανίστηκε ισχυρή και αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει ανοιχτά την αυθαιρεσία”.