Στις 14 Δεκεμβρίου 2023, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) εξέδωσε ανακοίνωση με αναλυτικά στοιχεία σχετικά με «απολύτως ακατάλληλες συνθήκες» διαβίωσης προσφυγισσών και προσφύγων στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) της Κω. Μάλιστα, με φόντο τις παραπάνω συνθήκες, στις 12 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) δέχτηκε –κατ’ εφαρμογή του άρθρου 39 του Κανονισμού του– αίτηση ασφαλιστικών μέτρων δύο Αφγανών γυναικών και των πέντε ανηλίκων τέκνων τους (εκπροσωπούμενων από το ΕΣΠ), διατάσσοντας τις ελληνικές Αρχές να διασφαλίσουν ότι οι προσφεύγουσες και οι προσφεύγοντες «έχουν πλήρη πρόσβαση σε συνθήκες υποδοχής που σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και που λαμβάνουν υπόψη τις πολλαπλές ευαλωτότητες τους».
Αναλυτικότερα, η συγκεκριμένη υπόθεση αφορά δύο Αφγανές γυναίκες, εκ των οποίων η πρώτη συνοδεύει στην Ελλάδα δύο ανήλικα παιδιά (12 και 10 ετών) και η δεύτερη τρία (11, επτά και δύο ετών). Στο πλαίσιο της προσφυγής τους, το ΕΣΠ σημειώνει αναφορικά με τις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης των ίδιων και των τέκνων τους στο ΚΕΔ της Κω: «Μεταξύ άλλων, και καθώς λόγω του υπερπληθυσμού που επικρατεί στη δομή, δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος φιλοξενίας, οι προσφεύγουσες, μόνες γυναίκες με ανήλικα παιδιά, έχουν τοποθετηθεί και διαμένουν στον χώρο του εστιατορίου, ο οποίος πλέον χρησιμοποιείται ως κατάλυμα, από κοινού με άγνωστους σε αυτές άνδρες, χωρίς καμία απολύτως ασφάλεια και ιδιωτικότητα και εκτεθειμένες σε παρενόχληση και κίνδυνο έμφυλης βίας. Αναγκάζονται να κοιμούνται στο πάτωμα σε συνθήκες συνωστισμού και σε κοινόχρηστο χώρο μαζί με άγνωστους άντρες, εκτίθενται σε απολύτως ακατάλληλες συνθήκες υγιεινής, απολύτως ανεπαρκή παροχή ειδών πρώτης ανάγκης και ιατρικών υπηρεσιών, παρά τα πλείστα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν. Επιπλέον δε παραμένουν περιορισμένες εντός της πτέρυγας της δομής, από την οποία δεν τους επιτρέπεται η έξοδος, ενώ καμία από τις προβλεπόμενες διοικητικές διαδικασίες δεν έχουν λάβει χώρα (υπαγωγή σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης/πρόσβαση σε διεθνή προστασία)».
Οι ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης δεν αφορούν μόνο τις προσφεύγουσες. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με το ΕΣΠ και τα επίσημα κρατικά στοιχεία, κατά τον χρόνο ανάδειξης του ζητήματος στο ΚΕΔ της Κω παρέμεναν εγκατεστημένες και εγκατεστημένοι 4.000 αιτούσες και αιτούντες άσυλο, αριθμός που υπερβαίνει τόσο την ονομαστική χωρητικότητα της δομής (2.923 θέσεις) όσο και κατά μείζονα λόγο την αναφερόμενη πραγματική χωρητικότητά της (1.500 θέσεις).
Στα παραπάνω συνηγορούν και οι επισημάνσεις της Ευρωπαίας Συνηγόρου του Πολίτη Εμιλι Ο’ Ράιλι, σύμφωνα με τις οποίες οι νέες δομές στα νησιά, συμπεριλαμβανομένης της ΚΕΔ στην Κω, «θυμίζουν περισσότερο κέντρα κράτησης», με συνέπεια να καθίσταται αμφίβολο «πώς μπορεί να διασφαλιστεί ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η προστασία των βέλτιστων συμφερόντων του παιδιού και των ευάλωτων ατόμων» σε αυτές.
Εκτός από το θέμα του υπερπληθυσμού που συμβάλλει σημαντικά στις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, το ΕΣΠ σημειώνει ότι «η δομή τυγχάνει […] υποστελεχωμένη», καθώς «το Ιατρικό και Ψυχοκοινωνικό Κλιμάκιο του ΕΟΔΥ στερείται ψυχολόγου και ιατρού, με αποτέλεσμα οι ιατρικές υπηρεσίες να παρέχονται επί του παρόντος από έναν ιατρό του στρατού και από αποστολές ιατρικών κλιμακίων του ΕΟΔΥ έτερων ΚΕΔ».
«Η υπόθεση αυτή καταδεικνύει τα τεράστια κενά στην προστασία των αιτούντων άσυλο στα ελληνικά νησιά και την αδυναμία πρόσβασης ακόμη και των πλέον ευάλωτων σε στοιχειώδεις παροχές, παρά τα τεράστια ποσά που έχουν δαπανηθεί για την κατασκευή των νέων δομών στα νησιά», σχολιάζει το ΕΣΠ, καταλήγοντας: «Η εμμονή σε δομές κλειστού τύπου και η έμφαση σε εγκαταστάσεις που παραπέμπουν σε κέντρα κράτησης έχει ως αποτέλεσμα την έκθεση χιλιάδων αιτούντων άσυλο, προσώπων που αναζητούν προστασία, σε συνθήκες που δεν είναι σύμφωνες με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια».
Τα παραπάνω εγείρουν ζήτημα παραβίασης εκ μέρους των ελληνικών Αρχών του εθνικού, ενωσιακού και διεθνούς πλαισίου για την προστασία του δικαιώματος στο άσυλο ως ενός θεμελιώδους δικαιώματος των προσφύγων και προσφυγισσών που βρίσκονται στην επικράτεια των κρατών μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί χώρο προστασίας για άτομα που διαφεύγουν από διώξεις ή σοβαρή βλάβη στη χώρα προέλευσής τους. Το άσυλο αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και διεθνή υποχρέωση για τις χώρες, όπως αναγνωρίζεται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για την προστασία των προσφύγων».
Αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στο άσυλο, η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων (Σύμβαση της Γενεύης), κατοχυρώνει τα δικαιώματα των προσφύγων και των προσφυγισσών στη χώρα διαμονής και κατοικίας τους, όπως μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην κινητή και ακίνητη περιουσία τους (άρθρο 13), το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι (άρθρο 15), το δικαίωμα προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου (άρθρο 16), το δικαίωμα στην εργασία (άρθρα 17-19), το δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια (άρθρο 20), τη στέγαση (άρθρο 21) και τη δημόσια εκπαίδευση (άρθρο 22), καθώς και την ελευθερία κίνησης (άρθρο 26). Ακόμη, η Σύμβαση της Γενεύης απαγορεύει την απέλαση ή την επαναπροώθηση προσφύγων (άρθρο 33).
Ειδικά για το δικαίωμα στη στέγαση, η Σύμβαση της Γενεύης (άρθρο 21) προβλέπει: Όσον αφορά την στέγασιν, αι Συμβαλλόμεναι Χώραι, εν ώ μέτρω το πρόβλημα τούτο διέπεται υπό νόμων ή κανονισμών ή υπόκειται εις τον έλεγχον των δημοσίων αρχών, θα επιφυλάσσουν εις τους νομίμως διαμένοντας επί του εδάφους αυτών πρόσφυγας μεταχείρισιν όσον ένεστι ευνοϊκήν, οπωσδήποτε ουχί ολιγώτερον ευνοϊκήν της υπό τας ιδίας συνθήκας εις τους αλλοδαπούς εν γένει επιφυλασσομένης». Όσον αφορά την κοινωνική πρόνοια (άρθρο 20), προβλέπει: «Εν ή περιπτώσει ισχύει το σύστημα δελτίου, διέπον τον εφοδιασμόν του πληθυσμού εν τω συνόλω αυτού, και ρυθμίζον την γενικήν κατανομήν των εν ανεπαρκεία προϊόντων, οι πρόσφυγες θα τύχουν υπό των Συμβαλλομένων Χωρών της αυτής μεταχειρίσεως ως και οι υπήκοοι αυτών».
Ωστόσο, από τα στοιχεία που εισφέρει το ΕΣΠ για την εξεταζόμενη περίπτωση προκύπτουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το αν οι προσφεύγουσες και οι προσφεύγοντες στο ΕΔΔΑ έχουν τη δυνατότητα να απολαύουν πλήρως των δικαιωμάτων που κατοχυρώνει η Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες και τις προσφύγισσες, ειδικά μάλιστα που κατά την ανάδειξη του ζητήματος καμία από τις προβλεπόμενες διοικητικές διαδικασίες (υπαγωγή σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης/πρόσβαση σε διεθνή προστασία) δεν είχε λάβει χώρα για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα στο πρόσωπό τους.
Ένα Κράτος Δικαίου οφείλει να παρέχει αποτελεσματική διεθνή προστασία στους αιτούντες άσυλο σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και συγκεκριμένα τη Σύμβαση της Γενεύης.
Μάλιστα, η Ελλάδα, ως κράτος μέλος της ΕΕ, πρέπει να προσφέρει διεθνή προστασία σύμφωνα και με το ενωσιακό δίκαιο. Ωστόσο, στην εξεταζόμενη περίπτωση το ΕΣΠ εισφέρει στοιχεία για το ΚΕΔ της Κω, τα οποία τεκμηριώνουν «ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης» αιτουσών και αιτούντων άσυλο στη δομή.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!