ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Νομοπαρασκευαστική διαδικασία 2024: Προβληματισμοί σχετικά με τη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης
Α. Τα άρθρα 57 επόμενα του ν. 4622/2019 περιέχουν ρυθμίσεις σχετικά με την νομοπαρασκευαστική διαδικασία και την καλή νομοθέτηση. Σύμφωνα με το άρθρο 61 του ν. 4622/2019: «1. Η διαβούλευση επιτυγχάνεται με τη δημοσιοποίηση, με πρόσφορα μέσα, της σχεδιαζόμενης ρύθμισης, με σκοπό την έγκαιρη ενημέρωση και συμμετοχή σε αυτήν κάθε ενδιαφερομένου. … 2. Η διαβούλευση επί των νομοσχεδίων…διαρκεί δύο (2) εβδομάδες. … 3. Η διαβούλευση μπορεί να συντμηθεί μέχρι μία (1) εβδομάδα ή να επιμηκυνθεί για μία (1) ακόμη εβδομάδα, …, για επαρκώς τεκμηριωμένους λόγους, οι οποίοι αναφέρονται στην έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης που συνοδεύει τη ρύθμιση. 4. Η Υπηρεσία Συντονισμού του οικείου Υπουργείου συντάσσει έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης, …. Η έκθεση εντάσσεται στην τελική Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης του άρθρου 62 του παρόντος και συνοδεύει τη ρύθμιση κατά την κατάθεσή της στη Βουλή, αναρτάται στον δικτυακό τόπο στον οποίον έλαβε χώρα η διαβούλευση και αποστέλλεται με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις από τις οποίες προήλθαν τα σχόλια».
Επίσης, κατά τα αναφερόμενα στο Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας (σελ. 13-14 και 68): «Σε ένα τρίτο επίπεδο, η καλή νομοθέτηση επιβάλλει την τήρηση αρχών που προκύπτουν από την ίδια τη δημοκρατική αρχή. Επιβάλλεται έτσι μια ανοιχτή και διαφανής διαδικασία κατάρτισης και αξιολόγησης της εφαρμογής των ρυθμίσεων, μέσω της προσβασιμότητας στις ρυθμίσεις και της δυνατότητας υποβολής σχετικών προτάσεων. Η διαβούλευση δεν αποτελεί απλώς μια αναγκαία τυπική διαδικασία, αλλά ένα ουσιαστικό στάδιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας που πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη προσοχή και θετική προδιάθεση, προκειμένου να βελτιωθεί το σχέδιο νόμου. […] Η περίοδος διαβούλευσης μπορεί να συντμηθεί μέχρι μία (1) εβδομάδα ή να επιμηκυνθεί για μία (1) ακόμη εβδομάδα…μόνο σε απολύτως εξαιρετικές περιπτώσεις και για επαρκώς τεκμηριωμένους λόγους. …Η νομοπαρασκευαστική διαβούλευση σκοπό έχει να εξακριβώσει εάν τα νομοθετικά κοινά αντιλαμβάνονται τις βασικές ρυθμίσεις επαρκώς και επακριβώς, όπως επίσης να συγκεντρώσει τυχόν παρατηρήσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε βελτίωση των προτεινόμενων διατάξεων. …Σε κάθε περίπτωση, η νομοπαρασκευαστική επιτροπή οφείλει να επιδεικνύει ετοιμότητα στο να τροποποιήσει το νομοσχέδιο στη βάση σχολίων ή παρατηρήσεων που υποβλήθηκαν κατά τη διαβούλευση. Έκθεση διαβούλευσης που απλώς καταγράφει τα διατυπωθέντα σχόλια, χωρίς ουσιαστική ενασχόληση με αυτά, δεν είναι σύμφωνη με το παρόν Εγχειρίδιο».
Β. Σύμφωνα με την έρευνα του Vouliwatch, εντός του 2024 ψηφίστηκαν 48 νόμοι, διατάξεις των οποίων (όλες ή μερικές από αυτές) είχαν προηγουμένως τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέσω της ανάρτησης του αντίστοιχου σχεδίου νόμου στο opengov.gr. Από τα 48 αυτά σχέδια νόμου, τα 20 (41,67%) τέθηκαν σε διαβούλευση για χρονικό διάστημα μικρότερο των προβλεπόμενων 14 ημερών (2 εβδομάδων). Παρά τα όσα προβλέπονται στην παρ. 3 του άρθρου 61, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις όπου υπήρξε σύντμηση της προθεσμίας, η ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το σχέδιο νόμου κατά την κατάθεσή του στη Βουλή (στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης) δεν φαίνεται να περιέχει κάποια αναφορά σχετικά με τον λόγο για τον οποίο αποφασίστηκε (και κρίθηκε επιτακτική) η σύντμηση της προθεσμίας.
Αναφέρεται, σε αυτό το σημείο, ότι σε δύο περιπτώσεις βρέθηκε μεν να υπάρχει κάποια (γενική έστω) αναφορά στο ζήτημα της (μικρότερης) προθεσμίας διαβούλευσης, αλλά αυτή βρισκόταν στο εισαγωγικό μήνυμα του/της Υπουργού στο opengov.gr (βλ. 1, 2) και όχι στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, ωστόσο, οι επικαλούμενοι λόγοι φαίνεται να αφορούν εκ των προτέρων προβλέψιμα ζητήματα (τήρηση ήδη γνωστών προθεσμιών/χρονικών πλαισίων), γεγονός που αποτρέπει θα μπορούσαμε να πούμε τον χαρακτηρισμό τους ως «απολύτως εξαιρετικές περιπτώσεις».
Περαιτέρω, παρά τις προβλέψεις της παρ. 4 του άρθρου 61 μόλις σε 7 (από τις 48) περιπτώσεις η έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης βρέθηκε ανηρτημένη στην ιστοσελίδα opengov.gr. Σημειώνεται επίσης, ότι ούτε η προβλεπόμενη υποχρέωση αποστολής της εν λόγω έκθεσης με email προς τους συμμετέχοντες στη διαβούλευση φαίνεται να τηρείται, όπως έχει δείξει η προσωπική εμπειρία των μελών του Vouliwatch, καθώς όσες φορές έχουμε καταθέσει κάποιο σχόλιο επί της διαβούλευσης, δεν έχουμε λάβει το αντίστοιχο email.
Αξίζει, τέλος να αναφερθεί ότι:
Τα δεδομένα με βάση τα οποία προέκυψαν όλα τα ανωτέρω στοιχεία, μπορείτε να βρείτε συγκεντρωτικά και εδώ.
Η καλή νομοθέτηση αποτελεί σκοπό συνταγματικού επιπέδου και συνδέεται με την αρχή του κράτους δικαίου.
Το κεφάλαιο Γ’ του Μέρους Γ’ του ν. 4622/2019 (άρθρα 57 επ.) περιλαμβάνει κανόνες σχετικούς με τη νομοπαρασκευαστική διαδικασία και την καλή νομοθέτηση, οι οποίοι εξειδικεύονται και μέσω των αναφερομένων στο Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπονται, μεταξύ άλλων, και οι κανόνες/αρχές, που θα πρέπει να ακολουθούνται κατά τη διαδικασία της διαβούλευσης.
Όπως προκύπτει, ωστόσο, από την έρευνα του Vouliwatch οι ως άνω προβλέψεις συχνά παρακάμπτονται, γεγονός που προκαλεί έντονους προβληματισμούς. Και τούτο διότι φαίνεται να μην αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο η αναιτιολόγητη –ή ανεπίτρεπτη- σύντμηση των προθεσμιών της διαβούλευσης, η εισαγωγή προς ψήφιση σχεδίων νόμου που περιέχουν περισσότερα άρθρα από τα αντίστοιχα σχέδια νόμου που τέθηκαν σε διαβούλευση (με αποτέλεσμα το να εισάγονται προς ψήφιση διατάξεις οι οποίες φαίνεται να μην έχουν περάσει από το στάδιο της διαβούλευσης) ή εν γένει η μη τήρηση από τα αρμόδια όργανα των προβλεπόμενων υποχρεώσεών τους αναφορικά με τη διαδικασία της διαβούλευσης.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
