Συνεχείς παρατάσεις των προθεσμιών υποβολής και διόρθωσης των πόθεν έσχες

Ο ν. 3213/2003 προβλέπει συγκεκριμένες προθεσμίες εντός των οποίων υποβάλλονται ή τροποποιούνται οι δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης. Ωστόσο, κατά τα τελευταία χρόνια οι προθεσμίες αυτές παρατείνονται συνεχώς μέσω νομοθετικών διατάξεων, οι οποίες μάλιστα, ψηφίζονται σε άσχετους νόμους και δεν ενσωματώνονται στο ν. 3213/2003. Οι καθυστερήσεις στην υποβολή των δηλώσεων οδηγούν με τη σειρά τους και στην καθυστέρηση του ελέγχου των δηλώσεων του πόθεν έσχες. Αυτό δεν μπορεί παρά να έχει ως αποτέλεσμα το να παραμένουν ανέλεγκτες για μεγάλο χρονικό διάστημα οι σχετικές δηλώσεις ή να εκκρεμεί για μεγάλο χρονικό ο έλεγχός τους, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανεύρεση και καταπολέμηση τυχόν φαινομένων διαφθοράς.

Οι διατάξεις του νόμου 3213/2003 προβλέπουν συγκεκριμένες προθεσμίες τόσο για την υποβολή όσο και για την τροποποίηση των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης. Η παρέλευση των εν λόγω αποκλειστικών προθεσμιών επιφέρει, μάλιστα, κυρώσεις έναντι των υποχρέων, τόσο διοικητικού όσο και ποινικού χαρακτήρα (βλ. για τα ζητήματα αυτά άρθρο 1 παρ. 2, άρθρο 2 παρ. 3, άρθρο 6 παρ. 3).

Παρά το γεγονός ότι στο νόμο προβλέπονται αποκλειστικές (και όχι ενδεικτικές) προθεσμίες, οι προθεσμίες αυτές φαίνεται να παρατείνονται συνεχώς κατά τα τελευταία χρόνια με αμφιβόλου νομιμότητας και σκοπιμότητας νομοθετικές διατάξεις. Ειδικά κατά το έτος 2020 δόθηκαν συνεχείς παρατάσεις που αφορούσαν και προηγούμενα έτη.

Παρατάσεις για δηλώσεις ετών 2016, 2017 και 2018

Σύμφωνα με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 3213/2003: “…Κατ` εξαίρεση, δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης και οικονομικών συμφερόντων, αρχικές με απόκτηση ιδιότητας υπόχρεου τα έτη 2016, 2017, 2018 και ετήσιες των ετών 2016 (χρήση 2015), 2017 (χρήση 2016) και 2018 (χρήση 2017) υποβάλλονται από 18.2.2019 έως 30.4.2019”. Η κατ’ εξαίρεση πρόβλεψη της προθεσμίας υποβολής των ως άνω δηλώσεων (αν και επήλθαν επίσης με διαδοχικές παρατάσεις, βλ. 1, 2, 3) δικαιολογείται λόγω των αλλαγών που έλαβαν χώρα στον τομέα του πόθεν έσχες κατόπιν των υπ’ αριθμ. 2649/2017 και 3312/2017 αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Οι δηλώσεις των ετών αυτών (που είχαν ήδη υποβληθεί) θεωρήθηκαν ως μη υποβληθείσες και αποφασίστηκε η εκ νέου υποβολή τους μέσω της επιβεβαίωσης των ήδη υποβληθεισών ή της σύνταξης και υποβολής νέων δηλώσεων.

Κατά τον Δεκέμβριο του 2020 με το άρθρο 29 του ν. 4760/2020 προβλέφθηκε, ωστόσο, ότι “Οι υπόχρεοι που είχαν υποβάλει έως …..τις 30.10.2018 δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης και οικονοµικών συµφερόντων κατά τα έτη 2016, 2017 και 2018 και δεν έχουν επιβεβαιώσει αυτές…. έχουν τη δυνατότητα να τις επιβεβαιώσουν, έως τρεις (3) µήνες από τη δηµοσίευση του παρόντος, κατά παρέκκλιση της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 3213/2003…”. Με τον τρόπο αυτό δίνεται μία έξτρα παράταση μέχρι και τον Μάρτιο του 2021 στην προθεσμία υποβολής των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης για τα ως άνω έτη, μέσω της δυνατότητας επιβεβαίωσης των ήδη ακυρωθέντων δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι η προθεσμία για την επανυποβολή των συγκεκριμένων δηλώσεων είχε λήξει ήδη από τις 30-4-2019. Αξίζει να αναφερθεί ότι το άρθρο 29 είχε εισαχθεί με τελείως διαφορετική μορφή από αυτή που τελικά ψηφίστηκε (βλ. το σχέδιο νόμου μετά την ψήφιση των άρθρων, σελ. 28). Ειδικότερα, ενώ αρχικά αναφερόταν ότι η διάταξη αυτή ισχύει για το προσωπικό συγκεκριμένων Υπουργείων, στη συνέχεια ‘’διορθώθηκε’’ η διατύπωση και η δυνατότητα αυτή δόθηκε σε όλους τους υπόχρεους προς υποβολή πόθεν έσχες.

Τέλος, δεν μπορεί παρά να αναφερθεί ότι τον Νοέμβριο του 2019 η Επιτροπή του άρθρου 3Α του ν. 3213/2003 (αρμόδια για τον έλεγχο πόθεν έσχες των πολιτικών προσώπων και των δικαστικών λειτουργών) είχε εκδώσει μία αμφίβολης νομιμότητας ανακοίνωση με την οποία “αποφάσισε να δοθεί η δυνατότητα διόρθωσης (υποβολή τροποποιητικής δήλωσης) σε δηλώσεις για τις οποίες η προθεσμία υποβολής έχει παρέλθει…” (για τους προβληματισμούς που δημιουργεί δείτε εδώ).

Παρατάσεις για δηλώσεις έτους 2020 (χρήση 2019)

Η πρακτική της παράτασης της προθεσμίας της υποβολής των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης συνεχίστηκε και για τις δηλώσεις του 2020 (χρήση 2019). Μέσω της ψήφισης δύο τροπολογιών (βλ. άρθρο 1 της υπ’ αριθμ. 556/34/13-11-2020 τροπολογίας, ψηφισθέν ως άρθρο 59 του ν. 4753/2020 και το άρθρο της υπ’ αριθμ. 764/5/24-2-2021 τροπολογίας, ψηφισθέν ως άρθρο 487 του ν. 4781/2021) παρατάθηκε τελικά η προθεσμία υποβολής των δηλώσεων μέχρι και την 31η-3-2021.

Διάβασε επίσης

Αναφορά Η τακτική των παρατάσεων στην υποβολή των δηλώσεων πόθεν έσχες…

Αναφορά Η αμφίβολης νομιμότητας ανακοίνωση της Επιτροπής του 3Α

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του άρθρου 1 της υπ’ αριθμ. 556/34/13-11-2020 τροπολογίας η παράταση κρίθηκε αναγκαία “λόγω των αντικειμενικών δυσχερειών κατά τη συγκέντρωση των συνυποβαλλόμενων δικαιολογητικών λόγω των έκτακτων συνθηκών που διαμορφώθηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού COVID-19” γεγονός που επαναλαμβάνεται ως αιτιολογία και για τη δεύτερη παράταση.

Παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες που έχουν επικρατήσει κατά τα τελευταία χρόνια, δικαιολογούν (εν μέρει) τις παρατάσεις των προθεσμιών υποβολής των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης, η καταστρατήγηση των προθεσμιών που τάσσει ο ν. 3213/2003 κατά πάγιο και παρεμφερή τρόπο παρουσιάζονται το λιγότερο ως προβληματικές. Και αυτό γιατί οι αποκλειστικές προθεσμίες καταλήγουν να είναι απλώς ενδεικτικές ημερομηνίες υποβολής, ενώ οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος για την εκπρόθεσμη υποβολή ή τη μη υποβολή δηλώσεων καθίστανται άνευ ουσίας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, οι συνεχείς παρατάσεις των προθεσμιών υποβολής επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και τον έλεγχο των δηλώσεων και έχουν ως αποτέλεσμα τη μεγάλη αργοπορία στη διεξαγωγή του. Η αργοπορία στη διεξαγωγή των ελέγχων σε συνδυασμό με τη συχνή αλλαγή των διατάξεων του πόθεν έσχες καθιστούν με τη σειρά τους τον έλεγχο των δηλώσεων ιδιαίτερα δυσχερή και ίσως αναποτελεσματικό και μη ουσιαστικό.

Επιβεβαιώνοντας την μεγάλη καθυστέρηση στον έλεγχο των δηλώσεων, η έκθεση πεπραγμένων του έτους 2020 της Επιτροπής Ελέγχου του άρθρου 3Α του ν. 3213/2003, αναφέρει ότι δεν κατέστη δυνατός ο τακτικός έλεγχος των δηλώσεων των ετών 2016 έως 2020 λόγω των συνεχών παρατάσεων που είχαν δοθεί ενώ ο μόνος έλεγχος που έλαβε χώρα κατά το 2020 από τη συγκεκριμένη Επιτροπή ήταν η διερεύνηση 8 υποθέσεων που διαβιβάστηκαν σε αυτήν από Δημόσιες ή Δικαστικές Αρχές ή μετά από καταγγελίες πολιτών με όλες τις υποθέσεις αυτές να αρχειοθετούνται, χωρίς όμως να αναφέρεται κάποιο άλλο στοιχείο.

Πού εντοπίζεται το πρόβλημα με το Κράτος Δικαίου;

Η υποχρέωση υποβολής πόθεν έσχες έχει ως στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και την ενδυνάμωση της δημοκρατίας και αποτελεί μία εκ των πρακτικών πρόληψης της διαφθοράς. Ο νόμος 3213/2003 αποτελεί τον κύριο νόμο που ρυθμίζει τα σχετικά με το πόθεν έσχες ζητήματα και προβλέπει συγκεκριμένες και αποκλειστικές προθεσμίες εντός των οποίων πρέπει να υποβάλλονται οι σχετικές δηλώσεις.

Ωστόσο, κατά τα τελευταία χρόνια οι προθεσμίες αυτές παρατείνονται συνεχώς με νομοθετικές διατάξεις. Με αυτόν τον τρόπο καταστρατηγείται το γράμμα και το πνεύμα του νόμου 3213/2003 και δημιουργούνται καθυστερήσεις και εμπόδια στον έλεγχο των δηλώσεων πόθεν έσχες.