ΑΡΘΡΑ
Η παραβίαση των κανόνων καλής νομοθέτησης- Ένα αγκάθι στο κράτος δικαίου στην Ελλάδα του σήμερα
Στο πλαίσιο ενός κράτος δικαίου όλες οι δημόσιες εξουσίες ενεργούν πάντοτε με βάση τους περιορισμούς που θέτει ο νόμος, σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και τα θεμελιώδη δικαιώματα και υπό τον έλεγχο ανεξάρτητων και αμερόληπτων δικαστηρίων. Με τη σειρά της, η καλή νομοθέτηση αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση μίας δίκαιης και αποτελεσματικής λειτουργίας της πολιτείας, όπως άλλωστε τονίζει τόσο ο ίδιος ο τίτλος όσο και οι εισηγήσεις του Συνεδρίου, που διοργανώθηκε το 2017 στη Βουλή των Ελλήνων. Κατά τον Σ. Βλαχόπουλο (καθηγητή Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών) η καλή νομοθέτηση αποτελεί σκοπό συνταγματικού επιπέδου και συνδέεται με την αρχή του κράτους δικαίου (άρθρο 25 παρ. 1 Συντ) υπό την ειδικότερη έκφανση της ασφάλειας του δικαίου, όπως επίσης και με τη συνταγματική αρχή της διαφάνειας.
Προς διασφάλιση του σκοπού της καλής νομοθέτησης, διατάξεις του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα σχετικά με τη νομοθετική διαδικασία και θέτουν ορισμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά την σύνταξη, κατάθεση και ψήφιση ενός νομοσχεδίου ή μίας τροπολογίας (βλ. μεταξύ άλλων τα άρθρα 73, 74, 75 του Συντάγματος, τα άρθρα 85, 87, 88 και 101 και γενικότερα τα άρθρα 84-123 και 160 επ. του Κανονισμού της Βουλής). Ακόμα, ο ν. 4622/2019 ρυθμίζει, μέσω των άρθρων 57 έως 64, ζητήματα νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και καλής νομοθέτησης. Με βάση τους γενικούς αυτούς κανόνες και το άρθρο 59 παρ. 5 του ν. 4622/2019, εκδόθηκε το 2020 το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας, στο οποίο αναλύονται και εξειδικεύονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο του εν λόγω εγχειριδίου παρέχονται μεταξύ άλλων οδηγίες και κατευθύνσεις προς τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αναφορικά με τη διαδικασία της διαβούλευσης (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 12-13, 67-68), τις τροπολογίες (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78) το ζήτημα των καταργούμενων διατάξεων (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 16 και 35) ή ακόμα και τον τίτλο ενός νομοσχεδίου (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 18-19, 47).
Ωστόσο, η διαδικασία που τελικά ακολουθείται κατά την ψήφιση των νόμων, φαίνεται να αποκλίνει συστηματικά από τους κανόνες που θέτει το Σύνταγμα και ο Κανονισμός της Βουλής. Τα ζητήματα αυτά φαίνεται να αποτελούν διαχρονικά ένα αγκάθι στις επιταγές του κράτους δικαίου. Το φαινόμενο της παραβίασης των κανόνων καλής νομοθέτησης εντάσσεται για αυτόν τον λόγο στις διαχρονικές παθογένειες της ελληνικής έννομης τάξης, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Σ. Βλαχόπουλος. Ταυτόχρονα, όπως εύστοχα σχολίαζε κατά το έτος 2012 ο Γ. Γεραπετρίτης (καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στην Νομική Αθηνών και πλέον Υπουργός Επικρατείας με την παρούσα Κυβέρνηση) «..υφίσταται σημαντική υποβάθμιση στην τήρηση των διαδικαστικών τύπων για την παραγωγή των τυπικών νόμων, σε βαθμό που ευλόγως θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι πρόκειται για απαξίωση του Κοινοβουλίου αλλά και του Συντάγματος του ίδιου…Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έχοντας την ασφάλεια ότι οι διαδικαστικοί τύποι δεν θα υποστούν τη βάσανο του δικαστικού ελέγχου συνταγματικότητας, αισθάνεται πολύ μικρότερο το βάρος των συνταγματικών ορίων που έχουν τεθεί στην κοινοβουλευτική διαδικασία… ».
Τα πρακτικά του Συνεδρίου του 2017 για την καλή νομοθέτηση και οι επιμέρους εισηγήσεις που φιλοξενεί, αναδεικνύουν τα προβλήματα που δημιουργούνται σε διάφορα πεδία του δικαίου και της πολιτειακής δράσης. Οι εκθέσεις του ΚΕΦίΜ για το Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης για τα έτη 2018, 2019 και 2020 επίσης μας δίνουν μία εικόνα για τα προβλήματα της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας.
Τα κακώς κείμενα της νομοθετικής διαδικασίας, δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει παρά την παρέλευση τόσων χρόνων και εξακολουθούν μέχρι και σήμερα τα σχόλια του Γεραπετρίτη να παραμένουν επίκαιρα (παρά το γεγονός ότι και ο ίδιος είναι πλέον αρμόδιος για την ψήφιση των νόμων). Η μη τήρηση των διαδικαστικών τύπων στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας, συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα και κατά το έτος 2021. Είτε πρόκειται για εκπρόθεσμες τροπολογίες είτε πρόκειται για προβλήματα στη διαβούλευση είτε πρόκειται για ασάφεια καταργητικών διατάξεων είτε ακόμα και για τους τίτλους των νομοθετημάτων, οι παραβιάσεις των κανόνων της καλής νομοθέτησης είναι γεγονός. Το γεγονός ότι τα ζητήματα αυτά δεν μπορούν να ελεγχθούν από τη δικαστική εξουσία (μιας και αποτελεί νομολογιακή πρακτική ότι interna corporis ζητήματα της Βουλής εκφεύγουν της δικαστικής αξιολόγησής τους) φαίνεται ότι αντί να κάνει την νομοθετική εξουσία πιο προσεκτική στο τι ψηφίζει και πως, την έχει κάνει απλά αδιάφορη στο να ακολουθεί τους κανόνες που η ίδια έχει θεσπίσει.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!