Στις 21:05 της 20ης Σεπτεμβρίου 2021 κατατέθηκε η υπ’ αριθμ. 1070/169/20-9-2021 τροπολογία. Παρά το γεγονός ότι η ως άνω τροπολογία ήταν εκπρόθεσμη και άσχετη με το κύριο θέμα του νομοσχεδίου στο πλαίσιο του οποίου κατατέθηκε, ψηφίστηκε τελικά ως άρθρο 136 του ν. 4831/2021 “Οργανισμός του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ) και κατάσταση των λειτουργών και των υπαλλήλων του και άλλες διατάξεις” και εντάχθηκε στο Μέρος Πέμπτο του νόμου “Άλλες διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Οικονομικών” . Η ως άνω διάταξη ψηφίστηκε αποκλειστικά και μόνο από τους βουλευτές της κυβέρνησης, με τα λοιπά κόμματα να την καταψηφίζουν (βλ. σελ. 78 πρακτικών της Βουλής, ψήφοι για Υπ. Τροπ. 1070/169 ως έχει).
Πέραν του ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν τηρήθηκαν οι κανόνες καλής νομοθέτησης που προβλέπει το Σύνταγμα, τα άρθρα 87, 88 και 101 του Κανονισμού της Βουλής και το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας για τις τροπολογίες, το ουσιαστικό περιεχόμενο της συγκεκριμένης τροπολογίας εγείρει επίσης προβληματισμούς.
Ξεκινώντας από τον τίτλο της τροπολογίας (“Μέτρα επιτάχυνσης έργων και µελετών για τον έλεγχο και τη ρύθµιση των πληµµυρικών ροών…”) και προχωρώντας στο περιεχόμενό της, προκύπτει ήδη μία κάποια αναντιστοιχία. Και αυτό γιατί το κύριο θέμα της τροπολογίας είναι η θεσμοθέτηση μίας κατά παρέκκλισης διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων, με την επιτάχυνση της διαδικασίας να αποτελεί απλώς ένα παρεπόμενο ζήτημα.
Με την τροπολογία αυτή, λοιπόν, δίνεται η δυνατότητα τα έργα που αναλαμβάνονται από τις Περιφέρειες Αττικής, Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Στερεάς Ελλάδας με προγραμματική σύμβαση με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να “µπορούν να ανατίθενται µε προσφυγή στη διαδικασία µε διαπραγµάτευση χωρίς προηγούµενη δηµοσίευση σύµφωνα µε την περ. γ’ της παρ. 2 του άρθρου 32 του ν. 4412/2016 (Α’147) εάν η εκτιµώµενη αξία της σύµβασης είναι µεγαλύτερη των ορίων του άρθρου 5 του ν. 4412/2016 ή µε προσφυγή στη διαδικασία απευθείας ανάθεσης του άρθρου 118 του ίδιου νόµου σε κάθε άλλη περίπτωση”.
Μιας και η διάταξη παραπέμπει στις διατάξεις άλλου νόμου για την αναζήτηση της εκτιμώμενης αξίας του έργου, πρέπει να αναζητήσουμε το άρθρο 5 του νόμου 4412/2016 (βλ. το συγκεκριμένο άρθρο όπως είναι αναρτημένο στην ΤΝΠ NOMOS και την ιστοσελίδα της ΕΑΑΔΗΣΥ). Στην περίπτωση των συμβάσεων έργου, λοιπόν, αν η εκτιμώμενη αξία του έργου υπερβαίνει τα 5 περίπου εκατομμύρια ευρώ χωρίς ΦΠΑ, τότε η σύμβαση θα γίνεται με προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση θα γίνεται με απευθείας ανάθεση. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι αν η εκτιμώμενη αξία μίας σύμβασης έργου είναι μέχρι και 5 εκατομμύρια ευρώ χωρίς ΦΠΑ, αυτή η σύμβαση θα μπορεί να γίνεται μέσω απευθείας ανάθεσης ενώ αν είναι πάνω από 5 εκατομμύρια θα γίνεται με μία παραπλήσια μορφή ανάθεσης που δεν απαιτεί κανόνες δημοσιότητας.
Πέραν αυτού όλες οι πράξεις της διαδικασίας ανάθεσης θα γίνονται από τον Περιφερειάρχη χωρίς να μεσολαβεί η γνώμη ή εισήγηση άλλου οργάνου, η διαδικασία ανάθεσης θα ολοκληρώνεται με συγκεκριμένο τρόπο, ορίζεται συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο (20 μέρες) για τον προσυμβατικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο και δεν απαιτείται η προηγούμενη σύμφωνη γνώμη της ΕΑΑΔΗΣΥ για την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Όλες οι παραπάνω εξαιρετικές ρυθμίσεις εφαρμόζονται στις διαδικασίες ανάθεσης δηµοσίων συµβάσεων που θα ξεκινήσουν µέχρι τις 30.11.2021.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην συνοπτική αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας (σελ. 4 επ) η διάταξη αυτή κρίνεται αναγκαία για να ολοκληρωθούν άμεσα τα αντιπλημμυρικά έργα στις περιοχές που επλήγησαν από τις πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2021 “ ήδη πριν από την εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων κατά τους χειμερινούς μήνες του τρέχοντος έτους”. Αναπτύσσοντας την τροπολογία στη Βουλή, ο αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών (βλ. σελ. 13 πρακτικών Βουλής) αναφέρει ότι “µε την τροπολογία αξιοποιούνται οι εξαιρετικές διατάξεις του ν.4412/2016 και συντέµνονται οι διαδικαστικές προθεσµίες, ώστε να διευκολύνουµε τις αναθέτουσες αρχές να δράσουν άµεσα και αποτελεσµατικά”. Εντύπωση προκαλεί, ωστόσο, το γεγονός ότι το χρηματικό όριο των απευθείας αναθέσεων δεν αναφέρεται ρητά ως ποσό είτε στο πλαίσιο της τροπολογίας είτε κατά την παρουσίασή της στη Βουλή. Το ότι το όριο ανέρχεται σε 5 περίπου εκατομμύρια ευρώ αντί της απλής αναφοράς “τα όρια του νόμου” αναφέρεται για πρώτη φορά σε σχετική ερώτηση/επιβεβαίωση βουλευτή του ΚΙΝΑΛ (βλ. σελ. 13 πρακτικών).
Παρά την αυτονόητη αναγκαιότητα της κατασκευής αντιπλημμυρικών έργων στις πυρόπληκτες περιοχές, το περιεχόμενο της εν λόγω τροπολογίας προκάλεσε αντιδράσεις (βλ. σελ. 13-14, 59-60 πρακτικών της Βουλής, τους προβληματισμούς που εξέθεσε η Αντιπολίτευση, το tweet του Κοινοβουλευτικού Εκπροσώπου του ΚΙΝΑΛ και την άποψη του Μέρα25 καθώς και άρθρα σε tvxs, Aυγή και Εφημερίδα των Συντακτών). Η προχειρότητα της νομοθέτησης, τα υψηλά χρηματικά όρια που τίθενται για την απευθείας ανάθεση έργων, το γεγονός ότι η όλη διαδικασία θα γίνεται από μόνους τους Περιφερειάρχες, η μη ύπαρξη κάποιου οργάνου ελέγχου, η κατ’ επίφαση μόνο πρόθεση της Κυβέρνησης να πραγματοποιήσει αντιπλημμυρικά έργα καθώς και το γεγονός ότι οι η επιλογή των απευθείας αναθέσεων φαίνεται να μην αποτελεί μεμονωμένη πρακτική στη διαχείριση των συνεπειών των πυρκαγιών αποτέλεσαν ορισμένες από τις βάσεις της κριτικής που ασκήθηκε.
Γενικότερα η ελαχιστοποίηση των εγγυήσεων της διαφάνειας και της ακεραιότητας, ειδικά σε έναν τομέα που κρίνεται ως επιρρεπής στη διαφθορά, όπως αυτός των δημοσίων συμβάσεων, δεν μπορεί παρά να δημιουργεί προβληματισμούς. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι ο Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας αναφερόμενος στα αντιπλημμυρικά έργα στις πυρόπληκτες περιοχές, υπογραμμίζει ότι “είναι αδύνατον, ακόμη και αν γίνουν απευθείας αναθέσεις μελετών και έργων, να υλοποιηθούν σε λιγότερο από 1 χρόνο”. Ή άποψη αυτή, ότι δηλαδή ακόμα και αν ακολουθηθούν εξαιρετικές διαδικασίες και άρα παρακαμφθούν οι σχετικές εγγυήσεις διαφάνειας, το αποτέλεσμα δεν θα είναι η διακηρυσσόμενη επιτάχυνση των έργων, δεν μπορεί παρά να πολλαπλασιάσει τους προβληματισμούς που δημιουργούνται σχετικά με την σκοπιμότητα και την αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης διάταξης.
Ο δημόσιος χαρακτήρας της διαδικασίας, η διαφάνεια και η ακεραιότητα αποτελούν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να υπάρχουν κατά τη σύναψη των δημοσίων συμβάσεων, ούτως ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα διαφθοράς και στρέβλωσης του ανταγωνισμού.
Όσο οι εγγυήσεις αυτές συρρικνώνονται στο πλαίσιο μίας διαδικασίας, τόσο μεγαλύτερος είναι ο και ο κίνδυνος εμφάνισης των ως άνω φαινομένων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση εισάγεται μία εξαιρετική διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων μέσω της ψήφισης μίας εκπρόθεσμης και άσχετης τροπολογίας.
Σε τυπικό, λοιπόν, επίπεδο, η ψήφιση μίας τέτοιας διάταξης παραβιάζει τους κανόνες καλής νομοθέτησης, το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής. Πέραν τούτου, και το ουσιαστικό περιεχόμενο της διάταξης δημιουργεί προβληματισμούς. Η εισαγωγή εξαιρετικών διαδικασιών, τα υψηλά χρηματικά όρια, η ανάθεση σε ένα και μόνο πρόσωπο όλων των σχετικών αποφάσεων, η μη ύπαρξη επαρκούς ελέγχου και γενικότερα η ελαχιστοποίηση των εγγυήσεων διαφάνειας, αποτελούν ζητήματα που δεν μπορούν να ξεπεραστούν από μόνο το γεγονός της αναγκαιότητας διενέργειας αντιπλημμυρικών έργων.
Επιπροσθέτως, το ότι υπάρχουν ενδείξεις πως ακόμα και η προσφυγή σε εξαιρετικές διαδικασίες δεν πρόκειται να οδηγήσει στον διακηρυσσόμενο σκοπό της επιτάχυνσης των έργων, δημιουργεί περαιτέρω προβληματισμούς.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
