Στις 17 Νοεμβρίου 2022 ψηφίστηκε ο ν. 4995/2022 (ΦΕΚ 216 Α’/18.11.2022), με τον οποίο ενσωματώθηκαν στην εθνική έννομη τάξη ενωσιακές ρυθμίσεις για το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου (ECRIS).
Ωστόσο, το άρθρο 14 του ν. 4995/2022 μεταρρύθμισε και το άρθρο 569 παρ. 3 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠΔ), προχωρώντας σε επέκταση των στοιχείων που εγγράφονται στο ποινικό μητρώο των πολιτών. Πράγματι, σύμφωνα με τη νέα διάταξη, στα δελτία ποινικού μητρώου εγγράφεται και «κάθε ποινική δίωξη που ασκείται, καθώς και το δικονομικό της στάδιο, για τα εγκλήματα που προβλέπονται στα άρθρα 299, 306, 312, 323Α, 324, στο 19ο Κεφάλαιο του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα [ν. 4619/2019 (Α’ 95)], στα άρθρα 20, 22 και 23 του ν. 4139/2013 (Α’ 74) και στον ν. 3500/2006 (Α’ 232) για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, όταν τα ανωτέρω εγκλήματα στρέφονται σε βάρος ανηλίκου, μέχρι την αμετάκλητη εκδίκαση της υπόθεσης».
Η κυβέρνηση δικαιολόγησε την επέκταση των στοιχείων που εγγράφονται στο ποινικό μητρώο, υποστηρίζοντας ότι αυτή επιτρέπει μεγαλύτερη προστασία της ανηλικότητας. Πιο αναλυτικά, η αιτιολογική έκθεση του ν. 4995/2022 σημειώνει: «Η καταχώρηση των εκκρεμών ποινικών διώξεων για τα ανωτέρω αδικήματα στο ποινικό μητρώο δημιουργεί κατ’ ουσίαν μία βάση δεδομένων, η οποία παρέχει περαιτέρω εγγυήσεις προστασίας της ανηλικότητας, σε δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς που το αντικείμενό τους άπτεται της προστασίας, φροντίδας, περίθαλψης και εκπαίδευσης των ανηλίκων. Η αναγκαιότητα της προσθήκης προκρίθηκε κατόπιν στάθμισης, ως υπέρτερης, της υποχρέωσης προστασίας των ανηλίκων έναντι ενδεχόμενης προσβολής του τεκμηρίου αθωότητας, το όποιο δεν θίγεται καθόσον σε περίπτωση αμετάκλητης δικαιοδοτικής κρίσης η εν λόγω καταχώριση διαγράφεται και σε περίπτωση καταδίκης η καταδίκη καταχωρίζεται σύμφωνα με την περ. βα) της παρ. 2 του άρθρου 569 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας».
Ωστόσο, η νέα ρύθμιση της κυβέρνησης προκάλεσε αντιδράσεις και διαφωνίες, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για το αν τελικά πλήττει το τεκμήριο αθωότητας, όπως αυτό προστατεύεται από το άρθρο 6 παρ. 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που προβλέπει ότι «κάθε πρόσωπο που κατηγορείται για αδίκημα τεκμαίρεται ότι είναι αθώο έως τη νόμιμη απόδειξη της ενοχής του».
Στις 16 Νοεμβρίου 2022, η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων εξέφρασε αντιρρήσεις για τη νέα διάταξη αναφέροντας σε ανακοίνωσή της: «Το ποινικό μητρώο, και η σύνταξη σχετικού δελτίου, με άμεση συνέπεια την συμπερίληψη της δίωξης στα αντίγραφα ποινικού μητρώου, δικαστικής και γενικής χρήσης, αφού η προτεινόμενη ρύθμιση δεν κάνει διάκριση, δεν πρέπει να καταστεί τρόπος τήρησης τέτοιου αρχείου, καθώς δεν είναι συμβατός με το θεσμικό πλαίσιο και τα όρια που επιτάσσουν οι διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν την χώρα και πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν τόσο κατά την νομοθέτηση όσο και κατά την σύγκρουση της ανάγκης προστασίας της ανηλικότητας με το τεκμήριο αθωότητας όπως ήδη αναγνωρίζεται από την αιτιολογική έκθεση».
Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων πρόσθεσε: «Θα πρέπει εδώ να υπενθυμίσουμε ότι οι διατάξεις περί τήρησης του ποινικού μητρώου, και ειδικότερα περί σύνταξης των ΔΠΜ (σ.σ.: Δελτίων Ποινικού Μητρώου) που περιλαμβάνονται στο άρθρο 569 ΚΠΔ, αποτελούν μια από τις κύριες νομοθετικές εξειδικεύσεις του τεκμηρίου αθωότητας. Συγκεκριμένα συντάσσονται δελτία για αποφάσεις, πράξεις και διατάξεις και περατώνουν τελειωτικά μια δικαστική διαδικασία, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα συνέχισής της, ενώ για πρώτη φορά προτείνεται η σύνταξη δελτίου για πράξη, όπως η ποινική δίωξη, που συνεπάγεται την έναρξη, και όχι το τέλος, μιας διαδικασίας, για ένα χρονικό διάστημα που το πρόσωπο-αντικείμενό της, κατά το τεκμήριο αθωότητας πρέπει να κρίνεται ως αθώο. Να θυμηθούμε ότι σε περιπτώσεις που απαιτείται, κατά τον νομοθέτη, υπέρτερη γνώση τυχόν ποινικής έρευνας, όπως είναι η ποινική δίωξη, για το διορισμό π.χ. σε θέση δικαστικού λειτουργού, αυτός (ο νομοθέτης) απαιτεί πιστοποιητικό περί μη δίωξης από τον αρμόδιο Εισαγγελέα, πέραν της απαίτησης αντιγράφου ποινικού μητρώου δικαστικής χρήσης. Πιστεύουμε ότι η προστασία της ανηλικότητας, με την δημιουργία βάσης δεδομένων για πρόσωπα που διώκονται για τα αναφερόμενα εγκλήματα εις βάρος ανηλίκων, μπορεί να επιτευχθεί με την δημιουργία της με συγκέντρωση κεντρικά τέτοιων διώξεων, και την έκδοση σχετικών τέτοιων πιστοποιητικών από την αρμόδια εισαγγελική αρχή».
Σε δική της τοποθέτηση η Εναλλακτική Παρέμβαση Δικηγόρων Αθήνας (ΕΠΔΑ) υποστήριξε ότι με τη νέα ρύθμιση «πολίτης που αντιμετωπίζει εκκρεμή ποινική δίωξη, για την άσκηση της οποίας αρκούν οι υπόνοιες, υφίσταται το στίγμα μιας προ-ποινής, απέναντι στην οποία δεν μπορεί να ασκήσει κανένα ένδικο μέσο. Με δεδομένη, δε, την διαπιστωμένη χρονική καθυστέρηση στην απόδοση της δικαιοσύνης, ιδίως μέχρι την αμετάκλητη κρίση, το τεκμήριο της αθωότητας μετατρέπεται σε τεκμήριο ενοχής, το οποίο ο ποινικά διωκόμενος θα φέρει επί πολλά χρόνια μέχρι την έκδοση αμετάκλητης δικαιοδοτικής κρίσης».
Ενστάσεις για την επέκταση των στοιχείων που εγγράφονται στο ποινικό μητρώο εξέφρασαν και εκπρόσωποι φορέων. Πρώτον, ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά Ηλίας Κλάππας, ως εκπρόσωπος της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων, υπερασπίστηκε το τεκμήριο της αθωότητας και είπε ότι με τη νέα διάταξη «ανοίγεται μία κερκόπορτα» με την οποία παραβιάζεται η όλη λογική του ποινικού και συνταγματικού νομοθέτη. Σε αυτό το πλαίσιο, ζήτησε την αποσύνδεση του ατομικού δελτίου ποινικού μητρώου από τυχόν νομοθέτηση κωλυμάτων σε συγκεκριμένα επαγγέλματα.
Με τη σειρά του, ο Εισαγγελέας Εφετών Ευστάθιος Βεργώνης, ως εκπρόσωπος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, εξήγησε ότι η εγγραφή υποδικιών στο δελτίο ποινικού μητρώου συνιστά προσβολή του τεκμηρίου της αθωότητας, η οποία μπορεί να καταπέσει ενώπιον εθνικών και ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Γι’ αυτό πρότεινε, αντί της εγγραφής υποδικιών στο ποινικό μητρώο, την έκδοση πιστοποιητικού περί μη άσκησης ποινικής δίωξης για συγκεκριμένα αδικήματα ως προϋπόθεση για την εργασία σε επαγγέλματα που σχετίζονται με ανήλικους.
Ανάλογους προβληματισμούς εξέφρασε και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής, η οποία στην έκθεσή της επί του σχετικού νομοσχεδίου σημείωσε: «Η σχέση μεταξύ του σκοπού της ρύθμισης, που είναι η προστασία της παιδικής ηλικίας ως υποχρέωση του κράτους, και του μέσου για την επίτευξή του, που είναι ο περιορισμός του δικαιώματος στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, διέπεται από την αρχή της αναλογικότητας. Δεδομένου ότι η έκδοση αντιγράφου γενικής ή δικαστικής χρήσης προβλέπεται σε πολλές διαφορετικές διατάξεις νόμων, στις οποίες γίνεται γενική παραπομπή στα άρθρα 570 και 572 ΚΠΔ, θα ήταν, ενδεχομένως, σύμφωνο με την αρχή της αναλογικότητας να εκδίδεται ειδικός, διαφορετικός, τύπος αντιγράφου ποινικού μητρώου, που να περιλαμβάνει τα στοιχεία για τις ποινικές διώξεις και τις εκκρεμείς διαδικασίες, και να χορηγείται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με αντίστοιχη τροποποίηση των άρθρων του ΚΠΔ».
Ένα κράτος δικαίου οφείλει να κατοχυρώνει νομικά και να προστατεύει το τεκμήριο αθωότητας.
Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση προκύπτουν σοβαρές ενστάσεις από δικαστικούς και νομικούς φορείς σχετικά με το αν η κυβερνητική ρύθμιση για την επέκταση των στοιχείων που εγγράφονται στο ποινικό μητρώο είναι συμβατή με το τεκμήριο αθωότητας, όπως αυτό προστατεύεται από το άρθρο 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!