ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΕ
Χριστιάννα Στυλιανίδου
Ο νόμος 5042/2023 και οι προβληματισμοί σε επίπεδο καλής νομοθέτησης
06 • 04 • 2023

Η σύντμηση της προθεσμίας δημόσιας διαβούλευσης καθώς και η κατάθεση και ψήφιση εκπρόθεσμων και περιεχουσών άσχετες διατάξεις τροπολογιών αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που δημιουργούν προβληματισμούς σχετικά με το κατά πόσον στο πλαίσιο της σύνταξης, κατάθεσης και ψήφισης του ν. 5042/2023 ακολουθήθηκαν οι κανόνες καλής νομοθέτησης.

1. Η καλή νομοθέτηση αποτελεί σκοπό συνταγματικού επιπέδου και συνδέεται με την αρχή του κράτους δικαίου. Προς διασφάλιση του σκοπού της καλής νομοθέτησης, διατάξεις του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα σχετικά με τη νομοθετική διαδικασία και θέτουν ορισμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά τη σύνταξη, κατάθεση και ψήφιση ενός νομοσχεδίου ή μίας τροπολογίας (βλ. μεταξύ άλλων τα άρθρα 7475του Συντάγματος και τα άρθρα  85,87, 88 και 101 του Κανονισμού της Βουλής). Επιπλέον, ο ν. 4622/2019 ρυθμίζει, μέσω των άρθρων 57 έως 64, ζητήματα νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και καλής νομοθέτησης. 

Με βάση τους γενικούς αυτούς κανόνες και το άρθρο 59 παρ. 5 του ν. 4622/2019 εκδόθηκε το 2020 το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας, στο οποίο αναλύονται και εξειδικεύονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο του εν λόγω εγχειριδίου παρέχονται μεταξύ άλλων οδηγίες και κατευθύνσεις προς τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αναφορικά με τη διαδικασία της διαβούλευσης (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 12-13, 67-68), τις τροπολογίες (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78) και το περιεχόμενο ή τον τίτλο ενός νομοσχεδίου (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 18-19, 24, 47). 

Το σχέδιο αυτό αποτελείτο από 63 άρθρα (Μέρη Α-Ε) και, όπως φαίνεται και από τον (εκτενή) τίτλο του, ρύθμιζε θέματα σχετικά με τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων που προέρχονται από εγκληματικές πράξεις και έχουν δεσμευθεί/κατασχεθεί/δημευθεί, προέβλεπε τη λήψη μέτρων για την εφαρμογή ή την ενσωμάτωση κανονισμών ή οδηγιών της ΕΕ και τροποποιούσε διατάξεις των ν. 4557/2018 και 4972/2022 καθώς και του π.δ. 237/1986. Η διαβούλευση ορίστηκε ότι θα ολοκληρωθεί στις 27 Μαρτίου 2023 και ώρα 20:00, ήτοι 13 (σχεδόν) μέρες αργότερα. 

Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως ούτε στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το εν λόγω νομοσχέδιο κατά τη διαβούλευση ούτε στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το σχέδιο νόμου κατά την εισαγωγή του για ψήφιση ανευρέθηκε κάποια τεκμηρίωση ή έστω αναφορά του λόγου για τον οποίο αποφασίστηκε η διάρκεια του χρόνου διαβούλευσης να είναι μικρότερη των 2 εβδομάδων. 

Β. Στις 29 Μαρτίου 2023 κατατίθεται στην Βουλή προς ψήφιση το ως άνω νομοσχέδιο, έχοντας πλέον 64 άρθρα (προσετέθη το άρθρο 60 «Εξουσιοδότηση του Επικουρικού Κεφαλαίου για σύναψη συμφωνιών με τους οργανισμούς αποζημίωσης άλλων κρατών μελών»).

Γ. Στις 5 Απριλίου 2023 και ώρα 21:55 κατατίθεται η υπ’ αριθμ. 1694/253/5-4-2023 τροπολογία (Ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων), η οποία περιείχε 8 άρθρα που ρύθμιζαν ζητήματα σχετικά με το Αποθεματικό Προσαρμογής στο «Brexit», τα Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος, τη διάρκεια διμελών Εταιρειών Περιορισμένης Ευθύνης, την απώλεια θέσεων σε λαϊκές αγορές, την κήρυξη απαλλοτρίωσης για έργα αναβάθμισης και επέκτασης πολιτικών αεροδρομίων, τον τρόπο διενέργειας μισθώσεων, την προθεσμία προσαρμογής των καταστατικών των Αγροτικών Συνεταιρισμών και τον καθορισμό τιμολογιακής πολιτικής των Οργανισμών Λιμένων. 

Την ίδια ημέρα και ώρα 23:50 κατατίθεται και η υπ’ αριθμ.  1695/254/5-4-2023 τροπολογία (Ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Οικονομικών) η οποία περιείχε 11 άρθρα που ρύθμιζαν ζητήματα σχετικά με την επέκταση προσωπικής διαφοράς σε υπαλλήλους, τη φορολόγηση αναδρομικών, την αντικατάσταση του άρθρου 81 του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα, τη δυνατότητα παράτασης προθεσμιών υποβολής φορολογικών και ασφαλιστικών δηλώσεων και καταστάσεων, την παραχώρηση κυριότητας δημοσίων κτημάτων στον Δήμο Λαυρεωτικής, τη δυνατότητα επέκτασης της χωρικής αρμοδιότητας των Κτηματικών Υπηρεσιών, τους συνεταιρισμούς φαρμακοποιών, τη διεύρυνση του σκοπού του ΤΑΙΠΕΔ, την ωρίμανση και τη διενέργεια διαδικασιών για την αξιοποίηση ακινήτων, την ένταξη οφειλετών σε προγράμματα οικειοθελούς στήριξης καθώς και την απόδοση λογαριασμού Χρηματικών Ενταλμάτων Προπληρωμής. 

Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως και οι δύο ως άνω τροπολογίες: α) κατατέθηκαν το προηγούμενο βράδυ της ψήφισης του νόμου και ως εκ τούτου είναι εκπρόθεσμες και β) περιείχαν κατά κύριο λόγο διατάξεις που δεν σχετίζονταν με κάποιο από τα ζητήματα που ρύθμιζε το σχέδιο νόμου που εισήχθη προς ψήφιση στη Βουλή. 

Δ. Στις 5 Απριλίου 2023 η Διαρκής Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων συντάσσει έκθεση προς τη Βουλή των Ελλήνων με την οποία «προτείνει την αποδοχή, κατά πλειοψηφία, του ως άνω σχεδίου νόμου, κατ’ αρχήν, κατ’ άρθρο και στο σύνολό του και εισηγείται την ψήφισή του από τη Βουλή, ως έχει». Στις 6 Απριλίου 2023 το σχέδιο νόμου συζητείται στην Ολομέλεια της Βουλής και ψηφίζεται ο νόμος 5042/2023, ο οποίος αποτελείται από 83 άρθρα. 

Πού εντοπίζεται το πρόβλημα με το Κράτος Δικαίου;

Σε ένα κράτος δικαίου η Κυβέρνηση και η Βουλή οφείλουν να παράγουν νόμους εφαρμόζοντας τόσο το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής, όσο και τους υπόλοιπους κανόνες που έχουν θεσπιστεί για να εγγυώνται και να προωθούν πρακτικές καλής και διαφανούς νομοθέτησης. 

Στην Ελλάδα, ωστόσο, η παραβίαση των κανόνων καλής νομοθέτησης φαίνεται να αποτελεί διαχρονικό και συστηματικό πρόβλημα.

Το πρόβλημα της μη υιοθέτησης των κανόνων και αρχών καλής νομοθέτησης φαίνεται να ανακύπτει και στο πλαίσιο του ν. 5042/2023. Η αναιτιολόγητη σύντμηση της προθεσμίας δημόσιας διαβούλευσης καθώς και η κατάθεση και ψήφιση εκπρόθεσμων και περιεχουσών άσχετες διατάξεις τροπολογιών αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που δημιουργούν προβληματισμούς σε επίπεδο καλής νομοθέτησης. 

Χριστιάννα Στυλιανίδου
Περισσοτερα
Αν έχεις εντοπίσει παραβίαση του Κράτους Δικαίου, κάνε κι εσύ αναφορά!
ΕΠΩΝΥΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΕΣΩ ΦΟΡΜΑΣ ΣΤΟ GOVWATCH
ΑΝΩΝΥΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ GLOBALEAKS
Υποστήριξε το έργο του govwatch
ΚΑΝΕ ΔΩΡΕΑ