1. Η καλή νομοθέτηση αποτελεί σκοπό συνταγματικού επιπέδου και συνδέεται με την αρχή του κράτους δικαίου. Προς διασφάλιση του σκοπού της καλής νομοθέτησης, διατάξεις του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα σχετικά με τη νομοθετική διαδικασία και θέτουν ορισμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά τη σύνταξη, κατάθεση και ψήφιση ενός νομοσχεδίου ή μίας τροπολογίας (βλ. μεταξύ άλλων τα άρθρα 74, 75 του Συντάγματος και τα άρθρα 85,87, 88 και 101 του Κανονισμού της Βουλής). Επιπλέον, ο ν. 4622/2019 ρυθμίζει, μέσω των άρθρων 57 έως 64, ζητήματα νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και καλής νομοθέτησης.
Με βάση τους γενικούς αυτούς κανόνες και το άρθρο 59 παρ. 5 του ν. 4622/2019, εκδόθηκε το 2020 το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας, στο οποίο αναλύονται και εξειδικεύονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο του εν λόγω εγχειριδίου παρέχονται μεταξύ άλλων οδηγίες και κατευθύνσεις προς τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αναφορικά με τη διαδικασία της διαβούλευσης (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 12-13, 67-68), τις τροπολογίες (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78) και το περιεχόμενο ή τον τίτλο ενός νομοσχεδίου (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 18-19, 24, 47).
2. Α. Στις 30 Μαρτίου 2023 και ώρα 23:55 τίθεται σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών με τον τίτλο: «Ρυθμίσεις σχετικά με τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού – Ρυθμίσεις σχετικά με τον ειδικό εκλογικό χώρο για ΑμεΑ και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι – Διατάξεις για την ευζωία των ζώων συντροφιάς – Διατάξεις για το ανθρώπινο δυναμικό του δημοσίου τομέα – Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Εσωτερικών». Το σχέδιο αυτό αποτελείτο από 27 άρθρα (Μέρη Α-Δ) και, κατά τα αναφερόμενα και στον τίτλο του, ρύθμιζε διάφορα (αν και μη σχετιζόμενα μεταξύ τους) ζητήματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Εσωτερικών. Μεταξύ άλλων περιείχε δε, διατάξεις για τους ΟΤΑ, το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, την ευζωία των ζώων συντροφιάς και το ανθρώπινο δυναμικό του δημοσίου τομέα. Η διαβούλευση ορίστηκε ότι θα ολοκληρωθεί στις 4 Απριλίου 2023 και ώρα 09:00, ήτοι 5 (σχεδόν) μέρες αργότερα.
Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως το διάστημα για το οποίο τέθηκε το υπό κρίση νομοσχέδιο σε διαβούλευση (5 σχεδόν μέρες) είναι μικρότερο από το ελάχιστο όριο που θέτει το άρθρο 61 του ν. 4622/2019 ως προς τη διάρκεια της διαβούλευσης (ήτοι αυτό της μίας εβδομάδας). Σε κάθε περίπτωση αναφέρεται πως δεν ανευρέθηκε από την γράφουσα κάποια τεκμηρίωση ή έστω αναφορά του λόγου για τον οποίο αποφασίστηκε η (τόσο μεγάλη και ανεπίτρεπτη) σύντμηση του χρόνου δημόσιας διαβούλευσης είτε στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το εν λόγω νομοσχέδιο κατά τη διαβούλευση είτε στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το σχέδιο νόμου κατά την εισαγωγή του για ψήφιση.
Β. Στις 5 Απριλίου 2023 κατατίθεται στην Βουλή το ίδιο ως άνω (αν και επαυξημένο σε άρθρα) νομοσχέδιο έχοντας πλέον τον τίτλο «Ρυθμίσεις σχετικά με τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού – Διατάξεις για την ευζωία των ζώων συντροφιάς – Διατάξεις για το ανθρώπινο δυναμικό του δημοσίου τομέα – Λοιπές ρυθμίσεις του Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες επείγουσες διατάξεις». Στη συγκεκριμένη του μορφή το νομοσχέδιο αποτελείτο από 61 άρθρα (Μέρη Α-ΙΑ) και περιελάμβανε πέραν των όσων αναφέρθηκαν ανωτέρω διατάξεις των Υπουργείων Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μετανάστευσης και Ασύλου, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Δικαιοσύνης καθώς και ρυθμίσεις για τις ανεξάρτητες αρχές.
Γ. Από τις 7 Απριλίου μέχρι και τις 11 Απριλίου 2023 (ήτοι μέχρι και την ημέρα ψήφισης του νόμου) κατατίθενται στη Βουλή έξι υπουργικές τροπολογίες (για μία συνοπτική αναφορά του περιεχομένου των εν λόγω τροπολογιών βλ. εδώ). Σημειώνεται πως: α) οι τροπολογίες αυτές περιείχαν συνολικά 63 άρθρα (δηλαδή περισσότερα άρθρα από αυτά που περιείχε το νομοσχέδιο που κατατέθηκε προς ψήφιση), β) οι 5 από τις 6 κατατέθηκαν εκπρόθεσμα (στις 4 από αυτές, μάλιστα, αναφέρεται ότι κατατέθηκαν την ίδια την ημέρα της ψήφισης του νομοσχεδίου), γ) οι 4 από τις 6 προέρχονταν από διαφορετικό του επισπεύδοντος το νόμο Υπουργείου Εσωτερικών και ως εκ τούτου περιείχαν -εκ των πραγμάτων- άσχετες με το αντικείμενο του νόμου διατάξεις. Αξίζει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι το αντικείμενο του νόμου/νομοσχεδίου ήταν αρκετά γενικό ήδη από το στάδιο της διαβούλευσης καθώς ρύθμιζε εν γένει θέματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Εσωτερικών.
Δ. Στις 11 Απριλίου 2023 το υπό κρίση νομοσχέδιο ψηφίζεται. Ο νόμος 5043/2023 έχει τον τίτλο «Ρυθµίσεις σχετικά µε τους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθµού – Διατάξεις για την ευζωία των ζώων συντροφιάς – Διατάξεις για το ανθρώπινο δυναµικό του δηµοσίου τοµέα – Λοιπές ρυθµίσεις του Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες επείγουσες διατάξεις» και αποτελείται τελικά από 124 άρθρα. Τα άρθρα αυτά φαίνεται να ρυθμίζουν μία σειρά από μη σχετικά/συνδεόμενα μεταξύ τους θέματα, των οποίων τα «επείγοντα χαρακτηριστικά» δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτα.
3. Τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω δείχνουν ότι μία σειρά από αρχές και κανόνες καλής νομοθέτησης δεν φαίνεται να λήφθηκαν υπόψη στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής/νομοθετικής διαδικασίας που ακολουθήθηκε στο ν. 5043/2023. Η μη θέση σε δημόσια διαβούλευση αρκετών εκ των διατάξεων του νόμου, η υπερβολική σύντμηση της περιόδου δημόσιας διαβούλευσης που διήρκησε μόλις 5 ημέρες, η κατάθεση και ψήφιση εκπρόθεσμων τροπολογιών καθώς και τροπολογιών που περιείχαν άσχετες διατάξεις, το γεγονός ότι η πλειονότητα των άρθρων του ψηφισθέντος νόμου προήλθαν από την κατάθεση και ψήφιση τροπολογιών καθώς και το γεγονός ότι ο εν λόγω νόμος κατέληξε να ρυθμίζει πολλά και εντελώς διαφορετικά/άσχετα μεταξύ τους πεδία (όπως άλλωστε δείχνει και ο ίδιος ο τίτλος του), αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που δημιουργούν προβληματισμούς σε επίπεδο καλής νομοθέτησης.
Σε ένα κράτος δικαίου η Κυβέρνηση και η Βουλή οφείλουν να παράγουν νόμους εφαρμόζοντας τόσο το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής, όσο και τους υπόλοιπους κανόνες που έχουν θεσπιστεί για να εγγυώνται και να προωθούν πρακτικές καλής και διαφανούς νομοθέτησης.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, η παραβίαση των κανόνων καλής νομοθέτησης φαίνεται να αποτελεί διαχρονικό και συστηματικό πρόβλημα.
Το πρόβλημα της μη υιοθέτησης των κανόνων και αρχών καλής νομοθέτησης φαίνεται να ανακύπτει και στο πλαίσιο του ν. 5043/2023, ο οποίος ήταν και ο τελευταίος νόμος που ψηφίστηκε στο πλαίσιο της ΙΗ’ κοινοβουλευτικής περιόδου. Η θέση του νομοσχεδίου σε διαβούλευση μόλις για 5 (σχεδόν) ημέρες, η σταδιακή αύξηση των διατάξεων του νόμου και η μη θέση σε δημόσια διαβούλευση πολλών εκ των διατάξεων του, η κατάθεση και ψήφιση εκπρόθεσμων και άσχετων τροπολογιών, το γεγονός ότι πάνω από τα μισά άρθρα του νόμου προήλθαν από τις κατατεθείσες τροπολογίες καθώς και το γεγονός ότι ο εν λόγω νόμος κατέληξε να ρυθμίζει πολλά και τελείως διαφορετικά/άσχετα μεταξύ τους θέματα αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που δεν μπορούν παρά να προκαλούν προβληματισμούς.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
