1. Η καλή νομοθέτηση αποτελεί σκοπό συνταγματικού επιπέδου και συνδέεται με την αρχή του κράτους δικαίου. Προς διασφάλιση του σκοπού της καλής νομοθέτησης, διατάξεις του Συντάγματος και του Κανονισμού της Βουλής ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα σχετικά με τη νομοθετική διαδικασία και θέτουν ορισμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά τη σύνταξη, κατάθεση και ψήφιση ενός νομοσχεδίου ή μίας τροπολογίας (βλ. μεταξύ άλλων τα άρθρα 74, 75του Συντάγματος και τα άρθρα 85,87, 88 και 101 του Κανονισμού της Βουλής). Επιπλέον, ο ν. 4622/2019 ρυθμίζει, μέσω των άρθρων 57 έως 64, ζητήματα νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και καλής νομοθέτησης.
Με βάση τους γενικούς αυτούς κανόνες και το άρθρο 59 παρ. 5 του ν. 4622/2019 εκδόθηκε το 2020 το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας, στο οποίο αναλύονται και εξειδικεύονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο του εν λόγω εγχειριδίου παρέχονται μεταξύ άλλων οδηγίες και κατευθύνσεις προς τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αναφορικά με τη διαδικασία της διαβούλευσης (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 12-13, 67-68), τις τροπολογίες (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78) και το περιεχόμενο ή τον τίτλο ενός νομοσχεδίου (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 18-19, 24, 47).
2. Α. Στις 15 Μαρτίου 2023 κατατίθεται στη Βουλή το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Οικονομικών με τον τίτλο «Πλαίσιο ρύθμισης οφειλών και άλλες φορολογικές και τελωνειακές ρυθμίσεις, προστασία των συντάξεων από τον πληθωρισμό και άλλες διατάξεις για τη στήριξη της κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας». Το σχέδιο αυτό αποτελείτο από 92 άρθρα (Μέρη Α-Δ) και ρύθμιζε μεταξύ άλλων διάφορα ζητήματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Β. Στην ιστοσελίδα opengov.gr δεν ανευρέθηκε κάποιο νομοσχέδιο με τον ίδιο ή (έστω) παρεμφερή τίτλο που να έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση εντός του 2023. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το νομοσχέδιο κατά την εισαγωγή του προς ψήφιση στη Βουλή (βλ. σελ. 58 επ., 174 επ., 218 επ., 254 επ.) για κάποια από τα άρθρα του νόμου έλαβε χώρα μόνο διαβούλευση με τους συναρμόδιους υπουργούς και κάποια εκ των άρθρων του νόμου τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση από 26/2 έως 1/3/2023.
Στις 26 Φεβρουαρίου 2023 και ώρα 01:30 τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση η νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών υπό τον τίτλο: «Διατάξεις για την ανάπτυξη, τις υποδομές και τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και του τουρισμού». Το σχέδιο αυτό αποτελείτo από 96 άρθρα (Μέρη Α-Η) και σύμφωνα με το άρθρο 1 αυτού «Σκοπός του παρόντος είναι η αντιμετώπιση επιμέρους επειγόντων ζητημάτων για τη στήριξη της ανάπτυξης και των υποδομών καθώς και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και του τουρισμού».
Περιελάμβανε δε διατάξεις που άπτονταν της αρμοδιότητας διαφόρων φορέων, όπως της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών (Μέρος Β), του Υπουργείου Οικονομικών (Μέρος Γ), του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων (Μέρος Δ), του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Μέρος Ε) ή του Υπουργείου Τουρισμού (Μέρος ΣΤ) καθώς και λοιπές επείγουσες ρυθμίσεις (Μέρος Ζ) . Η διαβούλευση ορίστηκε ότι θα ολοκληρωθεί την 1η Μαρτίου 2023 στις 10:00, ήτοι 3 (σχεδόν) μέρες αργότερα.
Σημειώνεται σε αυτό το σημείο πως: α) το διάστημα για το οποίο τέθηκε το υπό κρίση σχέδιο νόμου σε δημόσια διαβούλευση (3 σχεδόν μέρες) είναι μικρότερο από το ελάχιστο όριο που θέτει το άρθρο 61 του ν. 4622/2019 ως προς τη διάρκεια της διαβούλευσης (ήτοι αυτό της μίας εβδομάδας), β) στo opengov.gr είχε αναρτηθεί μόνο το σχέδιο νόμου και τα παραρτήματα Ι και ΙΙ και όχι η ανάλυση συνεπειών ρύθμισης, όπως επιτάσσει το άρθρο 61 του ίδιου ως άνω νόμου και γ) σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην ανάλυση συνεπειών ρύθμισης που συνόδευε το νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών (βλ. ειδικότερα σελ. 176, 219 και 255) και από την αντιπαραβολή των άρθρων του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση και του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Οικονομικών που εισήχθη στη Βουλή, τα άρθρα του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Οικονομικών (και ως εκ τούτου του μετέπειτα ψηφισθέντα ν. 5036/2023) που φαίνεται να τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση ήταν μόλις 26 σε αριθμό και δη τα ακόλουθα: 14-23, 36, 38, 53-61,63, 66, 68, 79 και 103.
Γ. Στις 22:30 της 22ης Μαρτίου 2023 (δηλαδή την προηγούμενη ημέρα από την ψήφιση του νόμου) κατατίθεται στη Βουλή η υπ’ αριθμ. 1670/248/22-3-2023 τροπολογία του Υπουργείου Οικονομικών («Ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Οικονομικών»). Σημειώνεται πως η εν λόγω τροπολογία: α) περιείχε 14 άρθρα που περιελάμβαναν μεταξύ άλλων διατάξεις σχετικές με τη φορολογία εισοδήματος, τον ΦΠΑ, τη διάθεση προϊόντων απόσταξης, την εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Α.Β.Ε.Ε», τον Οργανισμό Πιστοποίησης, το παρατηρητήριο τιμών παιδικών παιχνιδιών «το καλάθι των νονών», την οικονομική στήριξη των ΜΜΕ και τις οφειλές προς τον Ενιαίο Δημοσιογραφικό Οργανισμό Επικουρικής Ασφάλισης Περίθαλψης και β) κατατέθηκε το βράδυ της προηγούμενης ημέρας της ψήφισης του νόμου και ως εκ τούτου ήταν εκπρόθεσμη.
Δ. Στις 22 Μαρτίου 2023 η Διαρκής Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων συντάσσει έκθεση προς τη Βουλή των Ελλήνων με την οποία «προτείνει την αποδοχή, κατά πλειοψηφία, του ως άνω σχεδίου νόμου (του Υπουργείου Οικονομικών), κατ’ αρχήν, κατ’ άρθρο και στο σύνολό του και εισηγείται την ψήφισή του από τη Βουλή, ως έχει». Στις 23 Μαρτίου 2023 το σχέδιο νόμου συζητείται στην Ολομέλεια της Βουλής και ψηφίζεται ο νόμος 5036/2023.
3. Τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω δείχνουν ότι μία σειρά από αρχές και κανόνες καλής νομοθέτησης δεν φαίνεται να λήφθηκαν υπόψη στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής/νομοθετικής διαδικασίας που ακολουθήθηκε στο ν. 5036/2023. Η μη θέση σε δημόσια διαβούλευση αρκετών εκ των διατάξεων του νόμου, η υπερβολική σύντμηση της περιόδου δημόσιας διαβούλευσης (που διήρκεσε μόλις 3 ημέρες) καθώς και η κατάθεση και ψήφιση εκπρόθεσμης τροπολογίας αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που δημιουργούν προβληματισμούς σε επίπεδο καλής νομοθέτησης.
Σε ένα κράτος δικαίου η Κυβέρνηση και η Βουλή οφείλουν να παράγουν νόμους εφαρμόζοντας τόσο το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής, όσο και τους υπόλοιπους κανόνες που έχουν θεσπιστεί για να εγγυώνται και να προωθούν πρακτικές καλής και διαφανούς νομοθέτησης.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, η παραβίαση των κανόνων καλής νομοθέτησης φαίνεται να αποτελεί διαχρονικό και συστηματικό πρόβλημα.
Το πρόβλημα της μη υιοθέτησης των κανόνων και αρχών καλής νομοθέτησης φαίνεται να ανακύπτει και στο πλαίσιο του ν. 5036/2023. Η θέση σε δημόσια διαβούλευση για διάστημα μόλις 3 ημερών πολύ λίγων εκ των διατάξεων του νόμου καθώς και η κατάθεση και ψήφιση εκπρόθεσμης τροπολογίας αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που δεν μπορούν παρά να προκαλούν προβληματισμούς.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
