Στις 7-12-2021 και ώρα 21:55 κατατίθεται η υπ’ αριθμ. 1161/104/7-12-2021 άσχετη και εκπρόθεσμη τροπολογία. Με το άρθρο 4 της εν λόγω τροπολογίας, το οποίο ψηφίστηκε ως άρθρο 69 του ν. 4871/2021 «Μεταρρυθμίσεις στο νομοθετικό πλαίσιο της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών και άλλες επείγουσες διατάξεις» λαμβάνουν χώρα δύο αλλαγές:
Τροποποιείται η παρ. 5 του άρθρου 8 του ν. 3310/2005 «Μέτρα για τη διασφάλιση της διαφάνειας και την αποτροπή καταστρατηγήσεων κατά τη διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων» και προβλέπεται η εξαίρεση από την υποχρέωση υποβολής πόθεν έσχες των βασικών μετόχων και των μετόχων επιχειρήσεων που συνάπτουν δημόσιες συβάσεις «και είτε οι ίδιες είτε οι βασικοί μέτοχοι αυτών εμπίπτουν στις εξαιρέσεις από την υποχρέωση ονομαστικοποίησης της παρ. 3» (βλ. την μορφή του άρθρου πριν και μετά την αλλαγή).
Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι η παράγραφος 3 του άρθρου 8 του ν. 3310/2005 που προβλέπει τις εξαιρέσεις από την υποχρέωση ονομαστικοποίησης είχε τροποποιηθεί μόλις τον Μάρτιο του 2021 με το άρθρο 239 του ν. 4782/2021. Μέσω της τροποποίησης αυτής οι εξαιρέσεις από την υποχρέωση ονομαστικοποίησης πολλαπλασιάστηκαν (βλ. την μορφή της παραγράφου αυτής πριν και μετά τη συγκεκριμένη αλλαγή).
Τροποποιείται η περ. λθ’ της παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 3213/2003 κα προβλέπεται και σε αυτό το νόμο η εξαίρεση από την υποχρέωση υποβολής πόθεν έσχες, ακολουθώντας την αλλαγή που επήλθε στο άρθρο 8 του ν. 3310/2005.
Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην αιτιολογική έκθεση της ως άνω τροπολογίας (βλ. σελ. 8 και 15 τροπολογίας) η εξαίρεση από την υποβολή πόθεν έσχες για τη συγκεκριμένη περίπτωση δικαιολογείται «λόγω της πολυμετοχικής σύνθεσης των εταιρειών αυτών και της ταχύτητας των χρηματιστηριακών συναλλαγών, με αποτέλεσμα οι μέτοχοι να μην μπορούν ευχερώς να γνωρίζουν ότι η εταιρεία έχει συνάψει δημόσια σύμβαση και ότι, κατά συνέπεια, υποχρεούνται να υποβάλλουν τις παραπάνω δηλώσεις» και συνεχίζει «εξάλλου, ο σκοπός διασφάλισης της διαφάνειας και καταπολέμησης της διαφθοράς μπορεί να επιτευχθεί για τους ως άνω μετόχους, από την υφιστάμενη φορολογική νομοθεσία… όσο και από την ισχύουσα νομοθεσία εν γένει…».
Ωστόσο, οι παραπάνω αιτιολογίες δεν παρουσιάζονται ως πειστικές και φαντάζουν το λιγότερο προβληματικές. Η διασφάλιση της διαφάνειας και της καταπολέμησης της διαφθοράς είναι σίγουρα πληρέστερη και αποτελεσματικότερη στο πεδίο του πόθεν έσχες από ότι στις λοιπές διαδικασίες (φορολογικές κοκ). Και τούτο διότι στο πλαίσιο του πόθεν έσχες διερευνάται η πηγή προέλευσης των χρημάτων και η σχετική δήλωση δεν αποτελεί απλή αποτύπωση της τρέχουσας περιουσιακής κατάστασης, όπως συμβαίνει π.χ. στην δήλωση φορολογίας εισοδήματος. Επίσης, το αν είναι ευχερές ή όχι να γνωρίζει ο υπόχρεος ότι υποχρεούται να προβεί σε δήλωση πόθεν έσχες δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δικαιολογία (ούτε καν προσχηματική) για την κατάργηση της υποχρέωσης υποβολής. Πέραν του ότι οι πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν το νόμο και τις υποχρεώσεις τους, η ενημέρωση των υπόχρεων μπορεί να διασφαλιστεί μέσω εναλλακτικών τρόπων (π.χ. δημοσίευση καταλόγων υπόχρεων προς υποβολή δηλώσεων, γνωστοποίηση της υποχρέωσης προς υποβολή πόθεν έσχες με την απόκτηση της αντίστοιχης ιδιότητας κοκ), οι οποίες παρουσιάζονται ως περισσότερο εύλογες σε σχέση με την κατάργηση της υποχρέωσης υποβολής πόθεν έσχες.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόβλεψη της συγκεκριμένης εξαίρεσης σε χρόνο που εκκρεμεί η υποβολή των δηλώσεων για τη χρήση του 2020, δεν μπορεί παρά να δημιουργεί προβληματισμούς. Και τούτο διότι κατά τη διάρκεια του 2020 δημιουργήθηκαν πολλά ερωτηματικά για τον τρόπο διενέργειας των δημοσίων συμβάσεων λόγω των κατ’ εξαίρεση διαδικασιών που ακολουθήθηκαν (βλ. για τις συμβάσεις του 2020 έκθεση πεπραγμένων ΕΑΑΔΗΣΥ και άρθρα σε Καθημερινή και Ναυτεμπορική). Περαιτέρω, κατά τον τομεάρχη Δικαιοσύνης του ΣΥΡΙΖΑ, η εξαίρεση αυτή έχει προκαλέσει σοβαρά ερωτήματα καθώς έρχεται τη στιγμή που ο Πρωθυπουργός ελέγχεται για το πόθεν έσχες του και η γενική γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής βρίσκεται στο μικροσκόπιο της δικαιοσύνης για τη διαχείριση κρατικού χρήματος στο πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων.
Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι τον Φεβρουάριο του 2021 εκδίδεται η υπ’ αριθμ. 12/2021 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία ερμηνεύει και επεξηγεί το ποια πρόσωπα καθίστανται υπόχρεα βάσει της περ. λθ’ του ν. 3213-2003. Αναφέροντας ρητά ότι αναλογική εφαρμογή των εξαιρέσεων δεν μπορεί να λάβει χώρα στο πλαίσιο του πόθεν έσχες καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όσοι φέρουν ιδιότητες που τους καθιστούν υπόχρεους και δεν εξαιρούνται ρητά από το νόμο οφείλουν να υποβάλλουν δήλωση περιουσιακής κατάστασης. Το γεγονός ότι οι αλλαγές που αναφέρονται ανωτέρω (άρθρο 239 του ν. 4782/2021 και άρθρο 69 ν. 4871/2021) έλαβαν χώρα μετά την έκδοση της συγκεκριμένης γνωμοδότησης και των σχετικών ερωτημάτων που είχαν υποβληθεί από υπόχρεους, δημιουργεί προβληματισμούς σχετικά το αν οι διατάξεις των νόμων αυτών έχουν το γενικό, αντικειμενικό και αόριστο χαρακτήρα που επιβάλλεται να έχει κάθε νόμος ή αν αντιθέτως εκδίδονται για να ρυθμίσουν συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους η κατάργηση της υποχρέωσης υποβολής πόθεν έσχες για τα συγκεκριμένα άτομα δημιουργεί πολλούς προβληματισμούς. Η υποχρέωση των προσώπων που μετέχουν σε επιχειρήσεις που συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις προς υποβολή πόθεν έσχες εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς διαφάνειας και αποτελεί ένα ισχυρό όπλο για την καταπολέμηση της διαφθοράς στον κρίσιμο τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Όπως άλλωστε αναφέρει η αιτιολογική έκθεση του ν. 3310/2005 «Βασικός στόχος των διατάξεων….είναι η αποτροπή αλλά και η αποτελεσματική αντιμετώπιση των αθέμιτων και κατά κανόνα αφανών παρεμβάσεων που ενδέχεται να ασκηθούν στην διαδικασία ανάθεσης στη διαδικασία ανάθεσης δημοσίων έργων…Η δημιουργία τέτοιου είδους επικίνδυνων για την ομαλή λειτουργία του Κράτους Δικαίου καταστάσεων, που εκτός του ότι νοθεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό, απειλούν και το πολιτικό σύστημα της χώρας, αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη αυστηρότητα από τις διατάξεις του παρόντος σχεδίου νόμου, με την πρόβλεψη των κατάλληλων περιορισμών και τη θέσπιση των ανάλογων θεσμικών εγγυήσεων».
Οι δημόσιες συμβάσεις θεωρούνται ως ένας τομέας ιδιαίτερα επιρρεπής σε ζητήματα διαφθοράς. Ο αποτελεσματικότερος έλεγχος της διαχείρισης του δημοσίου χρήματος, η ενίσχυση της διαφάνειας και η ενδυνάμωση της δημοκρατίας αποτελούν ορισμένους από τους σκοπούς που εξυπηρετούνται μέσω της πρόβλεψης της υποχρέωσης συγκεκριμένων κατηγοριών προσώπων να υποβάλλουν δηλώσεις πόθεν έσχες.
Μέσα στα πρόσωπα αυτά είναι και τα μέλη επιχειρήσεων που συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις κατά τα αναφερόμενα στο ν. 3213/2003. Ωστόσο, με το άρθρο 69 του ν. 4871/2021 προβλέφθηκε η εξαίρεση συγκεκριμένης κατηγορίας προσώπων από την υποχρέωση υποβολής δηλώσεων. Η δικαιολόγηση της επιλογής αυτής από τον νομοθέτη είναι ανεπαρκής και μη πειστική.
Ταυτόχρονα οι προβληματισμοί που προκύπτουν σχετικά με την σκοπιμότητα που τυχόν εξυπηρετεί μία τέτοια διάταξη είναι πολλοί, ειδικά σε μία περίοδο που η κατά παρέκκλιση ανάθεση των δημοσίων έργων φαίνεται να έχει γίνει κανόνας.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!
