Η καλή νομοθέτηση αποτελεί σκοπό συνταγματικού επιπέδου και συνδέεται με την αρχή του κράτους δικαίου. Προς διασφάλιση του σκοπού της καλής νομοθέτησης, διατάξεις του Συντάγματος, του Κανονισμού της Βουλής και του ν. 4622/2019 ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα σχετικά με τη νομοθετική διαδικασία και θέτουν ορισμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται κατά την σύνταξη, κατάθεση και ψήφιση ενός νομοσχεδίου ή μίας τροπολογίας. Με βάση τους γενικούς αυτούς κανόνες και το άρθρο 59 παρ. 5 του ν. 4622/2019, συντάχθηκε το 2020 το Εγχειρίδιο Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας, στο οποίο αναλύονται και εξειδικεύονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας. Κατά τα αναφερόμενα στο ανωτέρω εγχειρίδιο (βλ. μεταξύ άλλων σελ. 18-19, 47), ο τίτλος ενός νομοσχεδίου (και εν συνεχεία ενός νόμου) είναι «ιδιαίτερα σημαντικός για την προσβασιμότητα του νόμου» και πρέπει να «αποδίδει συνοπτικά το πλήρες αντικείμενο του νομοθετήματος, ώστε οι αποδέκτες να μπορούν να κατανοήσουν άμεσα, αν και σε ποιον βαθμό το νομοσχέδιο τους αφορά». Ταυτόχρονα, «η αναφορά σε «άλλες διατάξεις» που είναι συνηθισμένη πρακτική όταν το νομοσχέδιο περιέχει διατάξεις άσχετες με το κυρίως ρυθμιστικό του αντικείμενο πρέπει να αποφεύγεται γιατί προκαλεί ασάφεια, αμφισημία και συνεπώς αντίκειται στις αρχές της αποτελεσματικότητας και της προσβασιμότητας ως αρχές καλής νομοθέτησης».
Εντός του 2022 ψηφίστηκαν 131 νόμοι (ν. 4877/2022 έως και 5007/2022). Από τα νομοθετικά αυτά κείμενα: α) τα 52 αφορούσαν την κύρωση διεθνών συμβάσεων/συμφωνιών/μνημονίων κατανόησης/πρωτοκόλλων (και ως εκ τούτου είχαν τον τύπο της «διεθνούς σύμβασης» και ακολουθήθηκε η διαδικασία της κύρωσης – βλ. μεταξύ άλλων σελ. 72 επ. Εγχειριδίου Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας) και β) τα 79 ήταν νόμοι. Στους τίτλους 58 εξ αυτών των νόμων περιέχονταν κάποια φράση όπως «λοιπές/άλλες διατάξεις/ρυθμίσεις…», «άλλες επείγουσες διατάξεις/ρυθμίσεις…», «λοιπές/άλλες διατάξεις/ρυθμίσεις του/της…», «λοιπές επείγουσες διατάξεις αρμοδιότητας….», «και συναφείς διατάξεις». Μπορείτε να δείτε εδώ τους νόμους που ψηφίστηκαν εντός του 2022, τους τίτλους αυτών, τον σύνδεσμο που οδηγεί στην ιστοσελίδα της Βουλής για κάθε έναν εξ αυτών, τον τύπο τους (διεθνής σύμβαση ή νόμος) καθώς και το αν περιείχαν ή όχι στους τίτλους τους κάποια από τις ανωτέρω φράσεις.
Η συχνή αναφορά των εν λόγω φράσεων στους τίτλους των νόμων δεν μπορεί παρά να δημιουργεί έντονους προβληματισμούς ως προς το εάν ακολουθούνται επί της ουσίας οι κανόνες της καλής νομοθέτησης κατά την νομοπαρασκευαστική διαδικασία. Και τούτο διότι η ύπαρξη φράσεων όπως «λοιπές/άλλες διατάξεις/ρυθμίσεις» στον τίτλο ενός νόμου (παρά τη ρητή πρόβλεψη του Εγχειριδίου Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας περί αποφυγής χρήσης τους) μπορεί επιπλέον να υποδεικνύει είτε ότι στα εν λόγω νομοθετικά κείμενα υπάρχουν και διατάξεις που εκφεύγουν από το κύριο αντικείμενο του νόμου είτε ότι στο πλαίσιο των εν λόγω νομοσχεδίων κατατέθηκαν και ψηφίστηκαν άσχετες τροπολογίες. Με τον τρόπο αυτό, ωστόσο, οι επιταγές του άρθρου 74 του Συντάγματος και του άρθρου 85 του Κανονισμού της Βουλής, όπως αναλύονται και εξειδικεύονται στις σελ. 18, 19, 24, 77 του Εγχειριδίου Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας (που απαιτούν τα νομοσχέδια να μην περιέχουν άσχετες μεταξύ τους διατάξεις), του άρθρου 74 του Συντάγματος, των άρθρων 87, 88 και 101 του Κανονισμού της Βουλής, όπως αυτά αναλύονται και εξειδικεύονται στις σελ. 4, 18, 63, 70-71, 77-78 του Εγχειριδίου Νομοπαρασκευαστικής Μεθοδολογίας (που ορίζουν τις ειδικότερες συνθήκες με τις οποίες εισάγεται κάποια τροπολογία προς ψήφιση αλλά και το περιεχόμενο που αυτή οφείλει να έχει) αλλά και του άρθρου 58 του ν. 4622/2019 (που ορίζει τις αρχές της καλής νομοθέτησης) παραβλέπονται ή ακόμα και παραβιάζονται.
Σε ένα κράτος δικαίου η κυβέρνηση και η Βουλή οφείλουν να παράγουν νόμους εφαρμόζοντας τόσο το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής, όσο και τους υπόλοιπους κανόνες που έχουν θεσπιστεί για να εγγυώνται και να προωθούν πρακτικές καλής και διαφανούς νομοθέτησης.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, η παραβίαση των κανόνων καλής νομοθέτησης φαίνεται να αποτελεί διαχρονικό και συστηματικό πρόβλημα.
Όπως φαίνεται από τους τίτλους των νόμων που ψηφίστηκαν εντός του 2022, η αναφορά σε «λοιπές ή άλλες διατάξεις» αποτελεί ένα ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο, παρά το γεγονός ότι μία τέτοια πρακτική έχει επισημανθεί ότι «προκαλεί ασάφεια, αμφισημία και συνεπώς αντίκειται στις αρχές της αποτελεσματικότητας και της προσβασιμότητας ως αρχές καλής νομοθέτησης» και ως εκ τούτου η χρήση των εν λόγω φράσεων δημιουργεί προβληματισμούς σχετικά με το κατά πόσον οι κανόνες καλής νομοθέτησης ακολουθούνται επί της ουσίας κατά τη νομοπαρασκευαστική διαδικασία.
Αριθμός Λογαριασμού: 1100 0232 0016 560
IBAN: GR56 0140 1100 1100 0232 0016 560
BIC: CRBAGRAA
Στον αγώνα μας για Λογοδοσία και Διαφάνεια, απέναντι σε οτιδήποτε υπονομεύει τις αρχές της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου.
Γιατί η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη.
Είναι στο χέρι μας να μη στεκόμαστε απαθείς ή κυνικοί.
Δες πώς μπορείς να μας βοηθήσεις, εδώ!