ΕΣΠ: Αναφορές για 12 επιχειρήσεις επαναπροωθήσεων στον Έβρο εντός του 2023

Στις 26 Νοεμβρίου 2024, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) δημοσίευσε έκθεση με τίτλο «Στα Σύνορα της Ευρώπης: Επαναπροωθήσεις υπό Καθεστώς Ατιμωρησίας». Σε αυτήν, το ΕΣΠ παρέθεσε λεπτομερείς πληροφορίες αναφορικά με 12 νέα περιστατικά επαναπροωθήσεων που διαπράχθηκαν στην περιοχή του Έβρου κατά τη διάρκεια του 2023. Πιο συγκεκριμένα, αυτά τα pushbacks αφορούσαν τις υποθέσεις: 

• ενός Τούρκου αιτούντος άσυλο που επαναπροωθήθηκε από την ηπειρωτική περιοχή του Έβρου στις 22 Φεβρουαρίου 2023, αφού είχε επαναπροωθηθεί από τη Λέσβο στις 28 Ιανουαρίου 2023
• 17 Σύρων αιτούντων άσυλο που επαναπροωθήθηκαν τέσσερις φορές από την ηπειρωτική περιοχή του Έβρου στις 25 και στις 28 Φεβρουαρίου 2023, καθώς και στις 3 και στις 6 Μαρτίου 2023
• έξι Αφγανών αιτούντων άσυλο που επαναπροωθήθηκαν από δασώδη περιοχή κοντά στο Σουφλί στις 20 Ιουνίου 2023
• 27 Σύρων και Ιρακινών αιτούντων άσυλο που επαναπροωθήθηκαν από την ενδοχώρα του Έβρου στις 31 Αυγούστου 2023
• ενός Τούρκου αιτούντος άσυλο που επαναπροωθήθηκε αφού συνελήφθη στο σταθμό λεωφορείων ΚΤΕΛ Ορεστιάδας στις 16 Αυγούστου 2023
• ενός Τούρκου αιτούντος άσυλο που επαναπροωθήθηκε αφού παρουσιάστηκε σε ελληνικό αστυνομικό τμήμα στις 22 Νοεμβρίου 2023
• δύο Τούρκων αιτούντων άσυλο που επαναπροωθήθηκαν από την περιοχή των Καστανιών στις 24 Νοεμβρίου 2023
• ενός Τούρκου αιτούντος άσυλο που επαναπροωθήθηκε από τις Καστανιές στις 29 Νοεμβρίου 2023
• ενός Τούρκου και ενός Ιρακινού αιτούντων άσυλο που επαναπροωθήθηκαν από το χωριό Λαγυνά στο Σουφλί την 1η Δεκεμβρίου 2023

«Η εις βάθος ανάλυση των μαρτυριών θυμάτων σχετικά με 12 επιχειρήσεις επαναπροώθησης στην περιοχή του Έβρου κατά τη διάρκεια σχεδόν ενός έτους (από τον Φεβρουάριο έως τον Δεκέμβριο του 2023) ρίχνει φως σε αυτές τις εγκληματικές δραστηριότητες ως μια ολοκληρωμένη, συστηματική και προσεκτικά σχεδιασμένη πολιτική μετανάστευσης και διαχείρισης συνόρων του ελληνικού κράτους», αναφέρει το ΕΣΠ για τις παραπάνω υποθέσεις pushbacks, προσθέτοντας σχετικά με την εμπλοκή των ελληνικών αρχών: «Πολυάριθμες ελληνικές αρχές συμμετέχουν στην τέλεση των επαναπροωθήσεων. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, το ένστολο και ένοπλο προσωπικό (αστυνομία και/ή στρατός) εμφανίζεται να εντοπίζει και να συλλαμβάνει άτυπα τους αιτούντες άσυλο. Άτομα – με ή χωρίς καλυμμένα πρόσωπα – ντυμένα με στρατιωτικές στολές ή πολιτικά/μαύρα ρούχα και φέροντα όπλα, συνήθως συμμετέχουν στα διάφορα βίαια στάδια της επιχείρησης επαναπροώθησης. Επιπλέον, άνδρες που δρουν ως “βοηθοί” των ελληνικών αρχών, οι οποίοι αναγνωρίζονται από τα θύματα ως μετανάστες, εμπλέκονται συχνά στα τελευταία στάδια των επιχειρήσεων επαναπροώθησης, συνήθως με το να οδηγούν τις φουσκωτές βάρκες που μεταφέρουν τους αιτούντες άσυλο στην τουρκική όχθη» (τα έντονα γράμματα ανήκουν στο πρωτότυπο).

Τα ευρήματα της έκθεσης του ΕΣΠ θα πρέπει να διερευνηθούν από τις ελληνικές αρχές και θέτουν ζήτημα συστηματικής παραβίασης του διεθνούς δικαίου, καθώς η επαναπροώθηση προσφύγων απαγορεύεται από το άρθρο 33 της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, γνωστή ως Σύμβαση Γενεύης.

Υπενθυμίζουμε ότι στις 21 Φεβρουαρίου 2022 η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) προχώρησε σε δημόσια τοποθέτηση, εκφράζοντας «τη βαθιά ανησυχία της για τον αυξανόμενο αριθμό των περιστατικών βίας και των σοβαρών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενάντια σε πρόσφυγες και μετανάστες που λαμβάνουν χώρα στα σύνορα διάφορων ευρωπαϊκών χωρών, με αρκετά από αυτά να έχουν οδηγήσει σε τραγικές απώλειες ανθρώπινων ζωών». 

Η δήλωση έκανε συγκεκριμένη αναφορά στην Ελλάδα, περίοδο κατά την οποία αυξάνονται οι μαρτυρίες και οι μαρτυρίες για παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών στα ελληνικά σύνορα: «Είμαστε εξαιρετικά θορυβημένοι από τις επαναλαμβανόμενες και συστηματικές αναφορές από τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, όπου η Ύπατη Αρμοστεία έχει καταγράψει σχεδόν 540 περιστατικά άτυπων επιστροφών από την Ελλάδα από τις αρχές του 2020», τόνισε σχετικά ο Ύπατος Αρμοστής Φιλίπο Γκράντι, προσθέτοντας: «Υπάρχουν μαρτυρίες ανθρώπων που έχουν εγκαταλειφθεί στη μέση της θάλασσας πάνω σε φουσκωτές σχεδίες ή που έχουν αναγκαστεί να πέσουν στο νερό, κάτι που φανερώνει ανάλγητη αδιαφορία απέναντι στην ανθρώπινη ζωή. Τουλάχιστον τρία άτομα αναφέρεται ότι έχουν χάσει τη ζωή τους σε τέτοια περιστατικά από τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Αιγαίο, με πιο πρόσφατο ένα περιστατικό τον Ιανουάριο».

Σε συστηματικές επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου εκ μέρους των ελληνικών αρχών αναφέρονται και άλλες εκθέσεις αναγνωρισμένων οργανώσεων και οργανισμών. Ενδεικτικά, τον Ιανουάριο του 2024 το δίκτυο PRAB δημοσίευσε έκθεση που αναφέρεται σε 50 περιστατικά επαναπροωθήσεων και άτυπων επιστροφών τουλάχιστον 2.157 προσφύγων και προσφυγισσών από την Ελλάδα, την ώρα που έκθεση του Border Violence Monitoring Network (του Δικτύου Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα, BVMN) έχει επίσης αναφερθεί σε τρεις υποθέσεις μαζικών επαναπροωθήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.